EEN LEVEN VOL BIERPOËZIE J. H. VAN LEEUWEN: „Een Schalander leven, wat dat precies betekent? Ja, dat is moeilijk te zeg gen een ingekwartierd leven zou ik het willen noemen, maar de juiste beteke nis heb ik nooit kunnen achterhalen", zegt de heer J. H. van Leeuwen in een gesprek dat we met hem hebben over zijn liefhebberij, het verzamelen van poëzie, liederen en anekdoten, die betrekking hebben op de brouwerijwereld en het bier. Achteraf beschouwd is het allemaal in de schoolbank begonnen. De dominee, die twee uur per week bijbellessen gaf aan het Christelijk Lyceum te Al phen a/d Rijn en bij wie de jonge Van Leeuwen toen in de klas zat, werd langdurig ziek en de opengevallen uren werden „ingevuld" door de le raar biologie en de lerares Duits. Voor beiden een welkome gelegen heid om een stukje vakenthousiasme hors concours op hun leerlingen over te brengen. De biologieleraar doet dit door verbinding te leggen tussen de biologie en de elementen, die hierop in de Bijbel betrekking hebben; de le rares Duits benut de tijd om haar leer lingen vertrouwder te maken met de Duitse letterkunde en in het bijzonder de poëzie. Zoals het in die tijd gebrui kelijk is, worden daarbij talloze ge dichten van buiten geleerd en omdat Van Leeuwen in menig gedicht be grippen tegenkomt, die hij later weer aantreft in zijn loopbaan bij de brou werij, werd hier feitelijk de kiem ge legd van zijn latere liefhebberij. Na een opleiding tot chemisch en me disch analist een opleiding die toen nog in de kinderschoenen stond en enige jaren waarin hij zelf als assistent-leraar aan deze opleiding meewerkt, besluit Van Leeuwen bij het bedrijfsleven te solliciteren. Geen sinecure in de moeilijke crisistijd met zijn vele werklozen. Zijn 51e sollicitatie brengt hem succes en op 1 februari 1938 treedt hij in dienst bij de Amstel brouwerij. Hij be gint zijn loopbaan met een halve werk dag, omdat ter gelegenheid van de ge boorte van prinses Beatrix aan het ge hele brouwerijpersoneel een halve dag vrijaf wordt gegeven. Vermeldens waard is dat iedereen een gratificatie meekrijgt: gehuwden ƒ5,en onge- huwden 2,50. De heer Van Leeuwen, gezeten vóór zijn eigenhandig gemaakte huisbar, toont de pet die hij meebracht van de Gentse brouw school. Wanderbursche Bij vele brouwerijen in Nederland en ook elders in Europa is sedert de tweede helft van de 19e eeuw perso neel van Duitse afkomst in dienst. Op de eerste plaats zijn dat de geschool de brouwmeesters, die speciaal zijn aangetrokken voor het brouwen van het Beiers bier en van wie velen in hoog aanzien gestaan hebben. Maar daarnaast is er een grote groep van zogenoemde Wanderburschen, die door heel Duitsland van brouwerij tot brou werij trokken en van daaruit naar de Europese landen, waar brouwerijen gevestigd waren. Het waren jongeren die met een bescheiden bundeltje kle ren op pad gingen, van stad tot stad en soms van land tot land, om een vak te leren. En hoewel wij ze ook kennen in andere beroepen, komen we ze toch het meest tegen in de brouwerijwereld. Veelal, en dat gold dan degenen die serieuze bedoelingen hadden, waren ze enige jaren onderweg om daarna terug te keren en zich als geschoold en vakbekwaam brouwerijarbeider in eigen land te vestigen. Maar er waren er ook die, tuk op het avontuur, wel twaalf tot vijftien jaar op stap waren. ..Ik heb ze nog meegemaakt in mijn eerste brouwerijjaren", zegt Van Leeu wen, ,,ze werkten in de gist- en lager- kelder, in de vatenpekkerij of waren hulpje van de brouwmeester". Ze hadden hun eigen kleine gemeen schap, waar ze hun eigen gewoonten van thuis handhaafden. ,,Ze huisden op de bovenste verdieping van de brou werij, waar een eigen kok Kartoffeln mit Bratwurst en andere specialiteiten bereidde". En dan viel in gesprekken met hen het woord Schalander leven, en noch zij zelf, noch degenen met wie zij spra ken, wisten wat die uitdrukking pre cies betekende; het was een uitdruk king, die zij weer van andere Wander burschen overgenomen hadden en die van generatie op generatie gebruikt was. En hoewel niemand wist waar het woord vandaan kwam, had men het bij de „vertaling" intuïtief bij het juiste eind: het betekende zoveel als de ka mer voor het personeel in een herberg of de ruimte in een bedrijf waar het personeel, vrij van arbeid, de tijd door bracht*. Van Leeuwen was er met „in kwartiering" niet ver naast. Het leven van deze Wanderburschen en de verhalen over hun Wanderschaft boeien Van Leeuwen en brengen de Schalander- of Gesindebier was de uitdrukking voor het bier van mindere kwaliteit, dat men aan het personeel schonk. Oorsprong noch ontstaans periode van het woord zijn bekend. (Een woord van dank aan de dames van de Universiteitsbi bliotheek te Amsterdam, die enige uren besteed hebben aan het .nazoeken" van dit woord). 14

Jaarverslagen en Personeelsbladen Heineken

Vers van 't Vat | 1976 | | pagina 14