DE KROON
OP HET WERK
De geschiedenis, ontwikkeling en huidige fabricage van de
kroonkurk en andere flessluitingen in een notedop.
De bekendste en meest gebruikte flessluiting in onze bedrijven is de
kroonkurk. Mèt andere soorten doppen vervult hij in het hele
produktieproces als laatste een zeer belangrijke functie: De fles
afsluiten,verzegelen" en het bewaren van de inhoud mogelijk maken.
Als zodanig vormt hij
k
Anno 1976 bedraagt het aantal van de
door ons concern in Nederland voor het
binnenland en enkele overzeese be
stemmingen ingekochte kroonkurken
meer dan anderhalf miljard per jaar. Aan
en achter elkaar gelegd zouden deze
vijftienhonderd miljoen kroonkurken een
afstand van 45.000 kilometer overbrug
gen en daarmee de aardbol ruimschoots
kunnen omspannen. De kroonkurk is
officieel vierentachtig jaar oud. Bin
nen dertig jaar na zijn introductie verving
hij elk ander type op zijn terrein; hem
komt zeker een deel van de eer toe voor
de machtige groei van de industrie van
gebotteld bier en andere dranken, een
industrie die vandaag de dag wereldwijd
jaarlijks tientallen biljoenen kroonkurken
gebruikt.
Een stukje geschiedenis
'n honderd jaar geleden worstelden
de bottelaars van koolzuurhoudende
met het probleem van een goe
de afsluiting van de fles. In die tijd waren
-- al minstens tien verschillende sluitin-
variërend van uitwendige kogels en
vlakke, cirkelvormige ventielen tot kurk,
proppen en beugelsluitingen. Uit
het oogpunt van kostprijs en/of doel
treffendheid waren zij echter geen van
bruikbaar. In die tijd leefde er in Bal-
(V.S.) een zekere William Painter,
man met een vindingrijke geest.
Hem komt de eer toe het probleem van
de flessluiting afdoend te hebben opge
lost.
Het is merkwaardig, dat zelfs een zo
eenvoudig voorwerp als de kroonkurk
niet als een enkelvoudig, briljant idee
kwam. Painter, die in 1884 het probleem
begon te bestuderen, voegde eerst nog
twee niet-volmaakte flessluitingen aan
de lange lijst mislukkingen toe, voordat
hij tot de kroonkurk kwam.
Met zijn tweede idee was hij echter al
zeer dicht bij zijn doel. Het was een rub
ber schijf met een bolle bodem, die in
een speciale groef aan de binnenzijde
van de fles paste en die door de druk van
binnenuit op zijn plaats werd gehouden.
William Painter (links), de uitvinder van de
kroonkurk.
Dit was de eerste sluiting die goedkoop
genoeg was voor éémalig gebruik.
Maar Painter, die zich bewust was dat
zijn „bottle seal" bepaalde gebreken
had, zette zijn onderzoek voort om te
trachten te komen tot de uiteindelijke
„weggooi-sluiting".
Reeds in 1889 experimenteerde hij met
een metalen dop met diepe plooien, die
over een geprofileerde ring op de hals
Yul«
Beoordeling van een bedrukte plaat, die zo
juist uit de offset-drukmachine is gekomen.
van de fles sloot en die door een schijfje
van massief kurk het ontsnappen van
gas voorkwam. Het was de eerste slui
ting, die effectief kon worden bedrukt
voor reclamedoeleinden. Daar het bo-
venoppervlak van deze sluiting voorzien
was van een ingeperste ring om het
openen te vergemakkelijken, vertoonde
deze dop veel gelijkenis met een kroon,
welke naam zo passend was, dat hij uit
eindelijk een begrip werd.
Painter concentreerde al zijn aandacht
op het perfectioneren van deze laag-in-
prijs-zijnde dop. Met dit eerste ontwerp
overschatte hij echter de moeilijkheid
om een perfecte sluiting te verkrijgen. De
rand was langer dan nodig was en de
plooien waren te diep, terwijl de kurk-
schijf aan de binnenzijde van de dop
onnodig dik was; bovendien veroor
zaakte de ring aan de bovenzijde lekka
ge door de kurkbekleding heen.
In 1890 liet Painter de ring weg, verkortte
de plooirand en maakte het verwijderen
van de dop gemakkelijker door de on
derzijde van de rand een buitenwaartse
ronding te geven. Dit was de eerste
De foto 's op pagina 's
4. 5 en 6 zijn ge
maakt in de fabriek
van de Nederlandse
Kroonkurk Maat
schappij te Rotter
dam.
De drukkerij, waar
zowel de decors van
de kroonkurken als
van de andere slui
tingen op de platen
aange-
worden
