De heer Hardeveld Kleuver bezocht voor ons de tentoonstelling
KUNST UIT ZWEDENS GOUDEN EEUW
,,Snille och Smak"
Met dit vorstelijk devies (Geest en Smaakvan de Svenska Akademien zou ik dit artikel
over de kunst uit Zwedens gouden eeuw (17181792), die tot 17 september tn het
Rijksmuseum te Amsterdam wordt gehouden, gaarne beginnen. Het is in ons land slechts
aan enkele ingewijden bekend dat in begin 1945 het Nationaalmuseum te Stockholm een
ccn tentoonstelling van Hollandse kunst organiseerde onder de titel
„Voor het Land van Rembrandt"
met als doel de hulpactie voor het toen nog bezette Nederland te steunen. We moeten
o::s dan ook wel bewust zijn, dat het onvergetelijke Zweedse wittebrood, mede door
Rembrandt voor ons werd ingezameld. Het was een zinvol gebaar om de kunst in te
schakelen bij hel hulpiverk voor de bevriende natie.
Vit Mars' nederlaag groeit de zegepraal der Muzen"
In de nacht van 30 november 1718 viel
Koning Karei XII door een pistoolschot in
een loopgraaf voor de vestingwerken bij
Fredrikshald in Noorwegen. Zijn dood
maakte een eind aan de rol die een klein
volk van nauwelijks twee miljoen zielen
in de Europese politiek was gaan spelen
sedert Gustaaf II Adolf, bijna zeventig jaar
daarvoor, had ingegrepen in de Dertig
jarige Oorlog. Maar in tegenstelling met
deze politieke terugval begon toen juist
voor dit land op het gebied van kunsten
en wetenschappen een glorietijd, die men
in Zweden dan ook algemeen aanduidt als
de gouden eeuw (onze gouden eeuw viel
in de zeventiende, de Zweedse in de acht
tiende eeuw, dat moet u zich wel realiseren
bij het bezoek aan deze tentoonstelling).
Deze artistieke bloei werd vooral gesti
muleerd door de bouw en inrichting van
het koninklijke paleis te Stockholm, waar
voor men vooral de hulp inriep van bui
tenlandse kunstenaars. Zweden bedreef in
die tijd een immigratiepolitiek op brede
basis en het waren vooral de Hollanders,
die hieraan gevolg gaven. Viel Nederlands
bloei samen met de hoogtij van de barok,
Zweden kwam te laat aan bod om interna
tionaal van betekenis te kunnen worden
en het land kon zich kultureel eerst een
eigen gezicht aanmeten, toen de rococostijl
zijn invloed deed gelden. En bovendien
werd het de eeuw van Voltaire en Rous
seau en deze „overwinning van het ver
stand" werd ook zichtbaar in de weten
schapsbeoefening. Het leven vanuit het
emotionele in Nederlands gouden eeuw
ook nog gebonden aan een diep religieus
besef werd verdrongen door het ver
standelijke, een koele benadering van alle
voor de mens bereikbare facetten van het
leven. Daarom ook kreeg deze Zweedse
Gouden Eeuw zo een geheel andere glans
dan de Nederlandse.
GUSTAAF 111
Het tijdperk van Gustaaf III vormt het
hoogtepunt in de Zweedse Gouden Eeuw.
Hij werd de Zweedse Zonnekoning, die
in de herinnering van het volk voortleeft
als een schitterende toneelfiguur. Als staats
man was hij van weinig betekenis (hij
kwam aan de macht door een staatsgreep
en een staatsgreep maakte ook weer een
einde aan zijn regering) maar hij bracht
de literatuur, de muziek en de beeldende
kunst tot bloei. Een van de belangrijkste
stukken op de tentoonstelling acht men dan
ook het decor van Louis Jean Desprez, ge
maakt voor de „comédie héroique", ge
titeld Koningin Cristina, ontworpen door
koning Gustaaf III en door Kellgren in
poëzie overgebracht. Dit grote decor (het
is tien meter hoog) heeft een verbluffende
ruimtewerking en is heel sierlijk. Gustaaf
III was een verdienstelijk auteur van to
neelstukken zijn waarde als zodanig gaat
die van de amateur zeker ver te boven.
Hij heeft veel gedaan voor het tot ontwik
keling brengen van een nationale Zweedse
toneel- en operatraditie.
Hij is ook de grote stimulator van de
Svenska akademien in 1786. Hier liet
Gustaaf III achttien („aderton" klinkt zo
mooi in het Zweeds) vertegenwoordigers
van de letterkunde en welsprekendheid,
maar ook van de hoge standen in de maat
schappij, bijeenkomen met als gemeenschap
pelijke leuze Snille och Smak.
Ook nu vergadert de Svenska Akademien
nog iedere donderdag. Op 10 december
reikt zij sedert 1901 de Nobelprijs
tcor literatuur uit en op 20 december
houdt zij haar plechtige bijeenkomst in de
Beurszaal in tegenwoordigheid van het Ko
ninklijk Huis en van vooraanstaande per
sonen in de centrale bestuurslichamen en
het kulturele leven. In het midden van de
19