Dr H.P. Heineken Prijs 1988 voor biochemicus Cech
De Amerikaanse biochemicus Thomas R. Cech (40) heeft
op 30 juni de Dr H.P. Heineken Prijs ontvangen uit handen
van Prins Claus. De prijs, een geldbedrag van 250.000 gul
den, werd hem toegekend voor zijn uitstekend fundamen
teel wetenschappelijk onderzoek naar onder meer de bio
chemische reacties in levende organismen. De uitkomsten
van zijn wetenschappelijk speurwerk hebben nogal wat
teweeg gebracht onder biologen die zich bezighouden met
het onstaan van levende organismen. Biologieboeken en
encyclopedieën moeten door het werk van Cech op dit punt
worden uitgebreid.
Het wonder van het levend orga
nisme is dat er, schijnbaar moeite
loos, allerlei biochemische reacties in
plaatsvinden.
Bij bijna alle biochemische processen, of
we het over een bacterie, een gist of over
de mens hebben,wordt het proces ver
sneld door enzymen.Cech heeft aange
toond dat het niet altijd eiwitenzymen
hoeven te zijn die dat proces katalyse
ren.
Enzymen
Maar waarom nu zolang stil staan bij die
chemische reacties in levende organis
men? Daar kunnen we kort in zijn. Zon
der die chemische reacties zou dit stuk
niet geschreven zijn, zou u het niet kun
nen lezen en op u laten inwerken. Kort
om: aan alles wat wij doen - bewegen,
spreken, denken - gaan chemische reac
ties vooraf. De specifieke aard van deze
chemische processen en de snelheid
waarin zij plaatsvinden zijn te danken
aan enzymen.
'In den beginne'
Al onze activiteiten gaan gepaard met
duizenden verschillende chemische
reacties, waarbij duizenden enzymen
een rol spelen. Tot voor kort werd aan
genomen dat alle enzymen eiwitmolecu
len waren. Zo staat het in de schoolboe
ken en encyclopedieën. Thomas R.
Cech toonde met zijn onderzoekingen
aan dat moleculen van een geheel an
dere klasse, de RNA-moleculen, ook
hun werk als enzym kunnen doen.
RNA-, evenals DNA-moleculen, zijn
dragers van erfelijke eigenschappen.
RNA kan volgens Cech in een dubbelrol
optreden in een levende cel. Als archi
tectonisch model van een enzym en als
enzym zelf.
Met deze ontdekking heeft de biochemi
cus vele collega-wetenschappers aan het
nadenken gezet. Met name hen die on
derzoek doen naar het ontstaan van
levend organisme en wat er aan vooraf
ging. Men ging er in het verleden altijd
vanuit dat eiwitten (enzymen) de bioche
mische processen versnellen die bij het
begin van alle leven noodzakelijk zijn.
Na het onderzoek van Cech kan gezegd
worden dat voor dergelijke processen
niet speciaal eiwitten nodig zijn. In het
RNA-molecuul zit al die eigenschap die
het biochemisch proces kan versnellen
en die juist bij het begin van alle leven
nodig is. De wetenschap van Cech dat
RNA niet alleen de informatie voor de
bouw van een enzym bevat, maar ook
zélf als enzym kan fungeren, zou er op
kunnen wijzen dat het RNA-molecuul
wel eens aan het begin van alle leven
heeft kunnen staan.
Jongste geleerde die prijs krijgt
Thomas R. Cech is de negende weten
schapper die de Dr H.P. Heinekenprijs
krijgt uitgereikt. De prijs, zojuist met
50.000 gulden verhoogd, wordt eens in
de twee jaar beschikbaar gesteld door de
Heineken stichting op voordracht van de
Koninklijke Nederlandse Akademie
van Wetenschappen.
Ten overvloede kan nog vermeld wor
den dat het onderzoek geen enkele ver
binding heeft met het brouwproces of de
bierbereiding.
Cech is met zijn veertig jaar de jongste
geleerde die de prijs ontvangt. Van zijn
acht voorgangers ontvingen er twee later
de Nobelprijs.
3