Vervolg van pag. 5 Sen Hoarij B0II Nog ouder dan de stad zelf is de Binnendieze. Het is de natuurlijke loop van de rivier de Domme! die via waterpoorten aan de zuidkant van de stad werd binnengelaten en zich daar vertakte. Schuiten en kleine boten konden zo de stad in- en uitvaren. De Bin nendieze met later gegraven zijtakken leverde drink- en bluswater en water nodig bij ambacht en bedrijf. Voorde laken-en linnennijverheid was het water onmisbaar en ook voor de talrijke bierbrouwerijen. (In 1567 telde Den Bosch 22, en rond 1600 zelfs meer dan 50 brouwerijen). Opmerkelijk is dat de Binnendieze nergens vóór de huizen loopt, zoals de grachten in veel Hollandse steden, maar erachter. En uniek is wel dit: men bouwde over het water heen, waardoor de stroom werd overkluisd. Zo werd in 1533 het koor van de Kruiskerk (foto) boven de Binnendieze gebouwd. Het oorspronkelijke stelsel van 12 km stadsgracht met 175 stenen en houten bruggen is voor driekwart gedempt. staan. Maar in september 1629 weet prins Frederik Hendrik, daarbij gehol pen door het waterbouwkundig genie van Leeghwater, na een beleg van rui m 4 maanden de onwinnelicke stad te ver overen. Dit staaltje van militair kun nen, gepaard gaande met de inzet van 40.000 man aan troepen en met de afdamming en omleiding van de rivie ren Aa en Dommel, bezorgt de prins de eretitel van Stedendwinger. Succes voor de prins, voor de stad en Meierij een regelrechte ramp. Geïsoleerd van Brabant, waar het ruim vier eeuwen heeft toebehoord, wordt Den Bosch nu onderworpen aan een allerminst welwillend gezag in Den Haag. Belastingen worden verhoogd, de katholieke godsdienst verboden, de Sint-Jan wordt de katholieken afgeno men, kloosterlingen verjaagd. De stad blijft door haar centrale ligging een belangrijke handels- en stapel plaats, maar de inneming door Franse troepen in 1794 geeft de bevolking weer grote last in een toch al schrale tijd. In 1810 wordt Holland bij het Franse keizerrijk ingelijfd. Den Bosch heet dan: Bois-le-Duc. In het nieuwe koninkrijk wordt Den Bosch hoofd stad van de provincie Noord-Brabant. Bekneld De aanleg van verharde wegen en van kanalen (Zuid-Willemsvaart, 1826) en later van tram-en spoorwegen brengen de stad niet de verwachte welvaart. Integendeel, de moderne verbindin gen maken de Bossche stapelfunctie grotendeels overbodig, doordat de goederen nu rechtstreeks naar hun bestemming gaan. De stad zit bekneld tussen haar muren en wallen, temidden van drassig land. Fabrieksterreinen zijn daardoor schaars. Doordat bovendien de meeste ondernemers vasthouden aan traditio- rige Oorlog vóór de katholieke Spaanse koning Filips II komt haar duur te staan. Herhaaldelijk vinden langdurige belegeringen plaats die de sterk verdedigde stad onder meer door het wapen van de inundatie kan weer Verval Na 1520 daalt de betekenis van Den Bosch als gevolg van de heersende eco nomische malaise, veroorzaakt door oorlogen en oproer. De keuze van de gezagsgetrouwe stad in de Tachtigja 8

Jaarverslagen en Personeelsbladen Heineken

Vers van 't Vat | 1984 | | pagina 8