Chef-kok J. Biegelaar in de ban van de schaats "Hoe een duimbreed ijzer iemand veranderen kanGeef den Nederlander een paar schaatsen onder de voeten- en hij is geen Nederlander meer. Hij is schaatsenrijder, zoo geheel schaatsenrijder, als ooit een Spanjaard danser, een Engelschman ruiter of een Franschman komediant was. De laarzen van zevenmijlen die van Klein Duimpje een Gerrit Langbeen maakten, veranderen den houthak kersknaap niet meer, dan de schaats den Nederlander, die haar aandoet. Het schijnt een betoovering, eene spo kerij eene gedaanteverwisseling, als uit de Metamor- phosen van Ovidius." Betoverd, als de schrijver van dit citaat is verzamelaar J. Biege laar niet. De chef-kok van het gerenomeerde Amsterdamse restau rant 'De Vijff Vlieghen' is wèl gefasci neerd door de schaats. "Tegen het eind van de zeventiger jaren ben ik schaat sen gaan verzamelenIk ben er via een kennis toevallig ingerold en ben nu een verwoed verzamelaar van schaatsen en eigenlijk alles wat daarmee samen hangt." Voor Biegelaar is de schaats een boeiend fenomeen dat hem al onderzoekend op allerlei zaken uit de Nederlandse geschiedenis brengt. "Het is vooral de mooie vormgeving van de schaats door de eeuwen heen die het tot een interessant object maakt. En verder leer je door het bestuderen van schaatsen veel van vroegere ambachten. Bij het vervaardi gen van schaatsen kwam vroeger zowel smidswerk als timmermanswerk èn tuigwerk kijken. Het belangrijkste is het vignet van de smid in de schaats. Die helpt bij het zoeken naar de her komst van de schaats. Verder is het leuk om met collega-verzamelaars op te trekken. Wij hebben de verzamel- kring De Poolster gevormd en daarin kom je allerlei mensen tegen, met ver schillende achtergronden en werk zaamheden maar met een gezamen lijke hobby: de schaats." Benen glijders "Voor zover ons nu bekend is, gaat de oudste afbeelding van iemand die schaatst, terug tot eind 1200. Dat is een afbeelding in het bezit van de biblio theek van Oxford in Engeland. We denken echter dat we in de toekomst afbeeldingen zullen vinden van nog eerder datum." Hoe ver gaat de geschiedenis van de schaats eigenlijk terug? "Het principe van je voortbewegen op ijs is al vele eeuwen oud. Schaatsen wordt nu wel gezien als oer-Hollands maar duizenden j aren her zij n er al een soort benen glijders in Rusland en China gevonden, 's Winters was schaat sen vroeger eigenlijk de enige manier om communicatie over grotere afstand te bewerkstelligen. Het vertier, de ijs- pret die later belangrij k werd, was toen maar bijzaak." "Hoewel de voorloper van de schaats dus in Rusland en China is gevonden, wordt de schaats zelf als typisch Noordeuropees beschouwd. En in Noord-Europa was Nederland van oudsher een ideale plek vanwege z'n vele water. Dat was er in Scandina vië bijvoorbeeld ook wel maar door de vele sneeuwval daar, is er een ontwik keling ontstaan die uiteindelijk heeft geleid tot het skiën. Engeland is ook een waterrij k land maar we beschikken over aanwijzingen dat de schaatsen die daar zijn teruggevonden, afkomstig zijn uit Nederland." Zijn er wel zoveel verschillende soorten schaatsen? "Ikzelf heb in mijn verzameling zo'n vijfhonderd verschillende schaatsen. Van sommige heb ik het paar com pleet, van veel andere soorten slechts een enkel exemplaar. De tweede van een paar vind je nooit, dat weet je tevo ren. Toch koop je zo'n enkeling, ook al is het doel om in principe paren te ver zamelen." "Al die verschillende schaatsen zijn wel onder te brengen in een aantal hoofdcategorieën: De Hol landse krulschaats, de Friese schaats, de Zuidhollandse schaats en de West- friese schaats. De verschillen tussen de schaatsen zijn ontstaan doordat de smid en de houtbewerker hun creativi teit botvierden op de schaats. Het was echt handwerk en sommige schaatsen zijn ware kunstwerkjes." Maar ook toen in het tweede gedeelte van de vorige eeuw de schaatsen op een wat meer fabrieksmatige manier werden gemaakt, bleef er een grote diversiteit in de vormgeving van schaatsen. "In die dagen was het een eenmalige aan koop in je levenDe schaatsen werden dan ook op bestelling gemaakt," ver telt Biegelaar die al pratend enkele pronkstukken uit zijn verzameling op tafel legt. In zijn hand houdt hij een Friese schaats, een doorloper. Daar over blij kt bij vele een verkeerd begrip te bestaan: "De doorloper dankt zijn naam aan het feit dat het ijzer aan de achterkant onder het hout uitsteekt. Bij andere schaatsen houdt de zoge naamde schenkel op onder de hiel," doceert de meesterkok. Opzijnzolder ligt langzamerhand de geschiedenis van twee eeuwen ijspret. "Als je een maal aan het verzamelen bent, stuit je ook op andere zaken die met schaatsen te maken hebben. Kledingstukken, medailles, ik heb allerlei attributen van opgeheven schaatsclubs overgeno men. Via notulenboeken en dergelijke kom je toch weer aardige dingen over de schaats te weten." Tentoonstelling De heer Biegelaar heeft zich schrap gezet in het ijs en draagt zijn hobby met enthousiasme uit. Vanaf 15 december is in het restaurant De Vijff Vlieghen in de Spuistraat te Amsterdam een ten toonstelling door hem ingericht. Een uitgebreide collectie schaatsen is uitge stald aangevuld met prenten en andere objecten die te maken hebben met de oer-Hollandse bezigheid schaatsen. En Biegelaar zelf, bindt hijzelf vaak de gladde ijzers onder? "Schaatsen kan ik niet," zegt hij lachend, "dat is er door allerlei omstandigheden nooit van gekomen. Maar dat neemt niet weg dat ik ook de hedendaagse ontwikkelingen in de wedstrijdsport volg. Ook de hypermoderne Krienbuhl-schaatsen horen in mij n verzameling thuis. En ik ga zelfs niet meer voor rolschaatsen opzij!" 7

Jaarverslagen en Personeelsbladen Heineken

Vers van 't Vat | 1984 | | pagina 7