P
Een zogenaamde Appelklok, rond 1800
in Duitsland gemaakt. Het uurwerk is
van hout. Gangduur: 30 uur.
Voor- en achterzijde van een Engelse
tafelklok, omstreeks 1730 gemaakt. De
gangduur bedraagt 72 uur.
taat van Huygens' studie al zichtbaar
geworden. Toen heeft de Haagse klok
kenmaker Salomon Coster naar het
ontwerp en in opdracht van Huygens
het eerste huisuurwerk met een slinger
vervaardigd. Klokken van dit type zijn
bekend als 'Haagsche klokken'. Daar
mee luidden Huygens en Coster een
nieuwe fase in de techniek van de tijd
meting in. Vandaag de dag wordt nog
steeds met dit systeem gewerkt.
Uiteraard praten we dan niet over elek
tronische uurwerken, zoals die tegen
woordig in de mode zijn.
Amsterdamse klok in Zoeterwoude
Na de uitvinding van Huygens kwa
men al snel in Frankrijk, Engeland en
Duitsland klokken-industriën op gang.
Nederland speelde in die industrie
geen rol van betekenis. Er werden wel
klokken gemaakt, maar de onderdelen
daarvoor werden veelal geïmporteerd
uit Engeland. Een voorbeeld van een
klok die in de 18e eeuw in Nederland is
gemaakt, is de klok die in de hal van
het kantoorgebouw te Zoeterwoude
staat. Dit is een zogenoemde 'Amster
damse staande klok'.
Horloges
Tot nu toe hebben we alleen over klok
ken gesproken en niet over horloges.
Beide benamingen zeggen echter niets
over het uurwerk zelf, maar over het
omhulsel, de verpakking. Een horloge
(dat van het Griekse woord horlogion
uurwerk stamt) is een uurwerk dat
meegedragen kan worden. Polshorlo
ges zij n er niet vanaf het begin geweest
De oorspronkelijke horloges waren
anders van vorm dan tegenwoordig.
Ze werden aan de kleding vastgemaakt
of aan een ketting gedragen.
Hadden een eeuw vóór de uitvinding
van Huygens alleen de kerken en grote
stadhuizen een (enigszins onnauwkeu
rige) klok, in het begin van de 18e eeuw
bezaten alle edelen en gegoede bur
gers zelf een klok. Tegenwoordig heeft
iedereen een uurwerk. Meerdere zelfs,
want in onze moderne tijd geven televi
sie-toestellen, videoapparaten, gasfor
nuizen en auto-klokjes ook de tijd aan.
We beginnen niet met werken als de
zon opgaat, maar op een van tevoren
vastgesteld tijdstip. Precies een aantal
uren later gaan we weg, of de zon nu
wel of niet is ondergegaan. We hebben
het ook aan de uitvinding van een
exacte tijdmeter te danken dat we over
enkele dagen allemaal gelijktijdigonze
glazen kunnen heffen om het nieuwe
jaar te begroeten.
van astronomen ontstond grote
behoefte aan uurwerken met nauw
keurige precisie. Het is de Haagse wis-,
natuur- en scheikundige Christiaan
Huygens geweest die een diepgaande
studie heeft verricht naar de 'slingerbe
weging'. Een eerste publicatie van zijn
hand over het grondbeginsel van het
slingeruurwerk zag het licht in 1658.
Enkele maanden eerder was het resul-
Het bijzondere aan deze Engelse staande
klok, gemaakt aan het einde van de 17e
eeuw, is dat hij slechts één wijzerheeft. De
klok heeft een gangduur van 30 uur.
Dit artikel kon worden geschreven
dank zij de informatie van de heer
B. Klip, werkzaam in Zoeterwou
de, die een grote kennis bezit over
(antieke)uurwerken. Als u zelf
eens wilt zien hoe de uurwerken er
vroeger uitzagen, dan kunt u daar
voor terecht in het Nederlands
Goud-, Zilver- en Klokkenmu
seum te Schoonhoven.
14
