door de jaren neen
Het begrip 'tijd' neemt een belangrijke plaats in ons leven
in. Over enkele dagen zal dat weer duidelijk blijken. Dan
zitten we achter een halflege schaal oliebollen en met
volle glaasjes te wachten tot we met elkaar kunnen toos
ten op het nieuwe jaar. Om te weten wanneer we dat pre
cies moeten doen, kijken we eenvoudig op de klok.
urwe
In ons huidige, jachtige, bestaan
lijkt een leven zonder horloge of
klok bijna niet mogelijk. Een paar
honderd jaar of nog langer geleden had
men die accurate hulpmiddelen niet.
Tijd was toen ook niet zo belangrijk als
nu. Men leefde van dag tot dag. Aan
het verschil tussen dag en nacht en de
wisselende seizoenen merkte men dat
er een bepaalde periode was verstre
ken. Ongetwijfeld hebben deze natuur
verschijnselen het dagelijkse ritme van
de mensen bepaald. De maan speelde
daarbij een grote rol. In een periode
van zo'n 30 dagen veranderde de maan
steeds een beetje van vorm totdat de
beginvorm weer was bereikt. Dan
begon de cyclus opnieuw. Omdat dit
goed te overzien was, speelt de maan in
de meeste kalendersystemen een
belangrijke rol.
Kalender
In Europa gebruikte men van het
einde van de Antieke tijd tot het begin
van de Renaissance de Juliaanse kalen
der, genoemd naar Julius Caesar. Hij
voerde dit kalendersysteem 45 jaar
voor onze jaartelling in. Het waren de
pausen die aan het einde van de middel
eeuwen een kalenderhervorming
invoerden. Nog steeds hanteren wij de
Gregoriaanse kalender, die genoemd
is naar Paus Gregorius XIII.
Het meten van tijd
Dagelijks wordt gevraagd hoe laat het
is. Eigenlijk bedoelt men te vragen
hoeveel tijd er is verstreken vanaf een
bepaald tijdstip. Dat wordt bepaald
door zich steeds herhalende astronomi
sche verschillen: de stand van de aarde
ten opzichte van de zon en de wente
ling van de aarde om haar eigen as. De
kunst om tijd te meten, is al zeer oud.
In de oudheid werden bijvoorbeeld als
tijdmeters zonnewijzers of waterklok-
ken gebruikt in BabyionEgypteGrie
kenland, Rome en China. Er zijn aan-
wijzigingen dat vanaf 1300 raderuur
werken hebben bestaan. Deze werden
mechanisch aangedreven door gewich
ten of veren en de telling vond plaats
door middel van raderen. De precisie
van deze uurwerken is echter niet
groot.
Historisch keerpunt
Anders werd het in de tweede helft van
de 16e eeuw. Met name in de kringen
Een Weense regulateur uit 1825 meteen
gangduur van 31 dagen.
De klok die in de hal van het kantoorge
bouw te Zoeterwoude staat: een zoge
noemde Amsterdamse staande klok, ver
vaardigd door de heer W. Hermelinck te
Amsterdam omstreeks 1750. De gang-
duur is 8 dagen.
13
