Berggoras in Rwanda
met uitsterven bedreigd
Vanuit Rwanda zond de heer jhr.
M.W.F. Boreel (administrateur délé-
gué van Bralirwa S.A.R.L. in Kigali)
ons het volgend verslag over zijn be
zoek aan de berggorilla's in Rwanda.
"Na over een erbarmelijke slechte weg
gedurende drie kwartier gehobbeld te
hebben, dwars door pyrethrumvelden,
en met prachtige uitzichten op de
vulkanen van het Virungagebergte
komen we bij het lokale hoofdkantoor
van het Nationale Park waar wij
allerlei formaliteiten moeten vervullen
alvorens toestemming te krijgen om
naar het startpunt van onze expeditie te
rijden. Alweer een half uur over zo
mogelijk nog slechtere wegen; arme
auto's! Maar we halen het zowaar
zonder lekke banden of nog ergere
drama's. Bij het vertrekpunt parkeren
we de auto's, pikken de gids op,
maken nog even een praatje met
Rosalyn Avelyn, die daar samen met
haar man in een rond aluminium hutje
woont, en belast is met het berggorilla-
project in opdracht van het Wereld
Natuur Fonds. En dan duiken wij, in
Indiaanse file, het oerwoud in over
smalle glibberige paadjes. De gids weet
waar de gorilla's de dag tevoren zaten
en dat is óns startpunt voor de speur
tocht naar hun nieuwe dagverblijf
Berggorilla's hebben nl. geen vast
territorium maar zwerven over een vrij
groot gebied, afliankelijk van wat er
voor lekkers te vinden is. En alhoewel
ze een honderdtal verschillende vruch
ten, planten en wortels eten zijn ze erg
kieskeurig en zoeken ze net zolang tot
ze een bepaalde lekkernij -van-het-mo-
ment- gevonden hebben. Behalve de
gids waren we met z'n zessen: Henk en
Barbara Otter (ex-limonaderie in
Kigali en nu voor een verdere opplei-
ding in Brusselhun zoon Henk Jr. en
een vriendje en tenslotte Meta en ik.
Voor ons was dit al het tweede bezoek,
maar voor de Otters was dit de eerste
keer. Een bezoek aan de gorilla's is
wel wat anders dan een bezoek aan de
dierentuin of per auto aan een wildpark.
De gorilla's verblijven op de hellingen
van de vulkanen tussen 2500 m en
3000 m hoogte en dat betekent voor
ons plattelanders ademnood. En waar
een gorilla op vier poten gemakkelijk
loopt betekent voor ons glijden, glibbe
ren, kruipen, balanceren over afgron
den en je natuurlijk net vastgrijpen aan
een gemene brandnetelachtige struik.
Maar wat een belevenis! Je weet nooit
wanneer je op de gorilla's stuit. Eerst
vind je de nesten waar ze overnacht
hebben en dan maar de sporen volgen:
mest, afgebroken takken, afgekloven
gras enz. Gelukkig dat de gids erbij is
want anders waren wij het spoor allang
bijster geraakt. Zo'n zoektocht kan
van een halfuur tot vijf uur duren. We
hebben geluk en na zo'n anderhalf uur
klinkt er plotseling een zacht gebrom,
niet al te agressief, maar wel waarschu
wend. De gids beduidt ons dat we nu
niet meer rechtop moeten lopen, maar
gehurkt, want rechtop betekent agres
sie. Hijzelf begint de gorilla's, die
natuurlijk wel gewend zijn aan toeris
ten, gerust te stellen. Diep uit zijn keel
zegt hij zoiets als "Moma moma" en
krijgt een zelfde soort antwoord en dan
mogen wij ze naderen. De gorilla's
houden siësta en behalve een jong ligt
iedereen heerlijk lui in de schaduw. We
kunnen ze rustig van zo'n drie meter
bekijken. Het jong is nieuwsgierig en
klimt in een struik om ons beter te zien.
Hij wil zelfs flink doen en trommelt
zich dus op de borst, maar vergeet dat
hij zich vast moet houden en tuimelt
naar beneden. Na een halfuurtje
wordt iedereen wakker en komt in
actie. Voorzichtig volgen we de groep.
Als we te dichtbij komen wordt er even
gegromd maar we kunnen hen prachtig
zien spelen, eten en verder trekken.
Een van hen komt zelfs een kijkje
nemen en bekijkt ons op zo'n ander
halve meter net zo nieuwsgierig als wij
hem. Tenslotte gaat eenieder zijns
weegs. Wij zijn diep onder de indruk
van deze laatste overlevenden der
berggorilla's. Want helaas, het lijkt een
hopeloze zaak hen voor uitsterving te
behoeden. Waren er in I960 in dit
gebied nog zo'n 450 gorilla's, thans
schat men hun aantal op nog maar
200. De berggorilla of beter genoemd
de Oostelijke gorilla gorilla gorilla
berengei) komt behalve in het Virunga-
park alleen nog maar (enkele tientallen)
voor op de helling van een vulkaan bij
Bukavu in het Oosten van Zaïre. Er
zijn allerlei redenen die verantwoorde
lijk zijn voor de achteruitgang.
Allereerst ligt het Virungapark in het
dichtstbevolkte land van Afrika met
een bevolking die voor 90% van de
landbouw leeft. De bevolkingsgroei
bedraagt 3.5% per jaar en de landhon-
ger is dus groot. Steeds worden er
stukjes afgeknabbeld van het leefgebied
van de gorilla's. En bovendien gaat de
bevolking in het nog overgebleven
gebied jagen, vallen zetten en brand
hout hakken, zodat de verstoring groot
is. Dit noodt de gorilla's om steeds
hoger op de hellingen rust te zoeken.
Maar daar kan het erg koud zijn en
regent het onophoudelijk zodat veel
jonge gorilla's overlijden aan longont
steking. Het ergste is echter dat er door
souvenierjagers fabuleuze bedragen
geboden worden voor gorilla-schedels,
voeten of handen. En als men een f2,-
per dag verdient is de verleiding natuur
lijk erg groot om een schedel voor f
500,- of meer te verkopen. En wat te
denken van de handel in levende
gorilla's? Men fluistert dat er in Oost
Europa tot 25000 dollar geboden
wordt voor een jonge gorilla! Om zo'n
jong te pakken te krijgen moet natuur
lijk wel de hele groep uitgemoord
worden. We weten van drie gevallen in
de afgelopen maanden. In een daarvan
werd een jonge chimpansee aan de
familie Droop, werkzaam op de
brouwerij in Gisenyi, aangeboden. De
handelaren konden gearresteerd
worden en de chimpansee is tijdelijk
ondergebracht bij de A velyn 's. Het
berggorilla-project waar de A velyn 's
bij betrokken zijn tracht een drieledig
doel te bereiken.
a) De lokale bevolking via films en
dia's te overtuigen van de noodzaak
om de nog blijvende natuur te handha
ven zowel in het belang van de gorilla's
maar vooral als noodzakelijke schakel
in de watervoorziening.
b) Trachten aan de gorilla's een eco
nomische waarde te doen toekennen
door het toerisme te ontwikkelen.
Daartoe zijn er drie families heel
langzaam aan toeristen gewend ge
maakt.
c) De gorilla's tegen stroperij en ver
ontrusting te beschermen en hun
leefgewoonten te bestuderen.
Deze actie verdient uw aller steun en
het W.N.F. (postgiro 44466, Zeistzal
gaarne uw gift met de vermelding
"Berggorilla's" aanvaarden.
13