Aan de redactie van het krantje 'What's
on?', waarin stond vermeld wat er alle
maal in Singapore te beleven was, heb ik
ook nog een tijdje meegewerkt."
Chinezen
Omdat driekwart van de bevolking van
Singapore uit Chinezen bestaat, is dat
toch wel de bevolkingsgroep waarmee
men het meest te maken heeft. „Van
oudsher kwamen de Chinezen hier om
handel te drijven," vertelt de heer Engel.
„Ze vestigden zich als kooplui. Omdat ze
bekend staan als keiharde werkers kwa
men ze later onder het Engelse bewind
als gastarbeiders werken. Hieruit vloeide
weer voort dat er een enorm mannen-
overschot aan Chinezen ontstond, zodat
men omstreeks 1930 ook Chinese vrou
wen binnen begon te halen. Veel Chine
se echtparen begonnen toen een zaak
en deze Chinezen hebben later weer In
diërs aangetrokken om voor hen te ko
men werken." De heer Engel is vol lof
over de Chinezen. „Om mee samen te
werken zijn ze prima. Bovendien is het
een intelligent volk. Wat een Chinees
eenmaal geleerd heeft, verleert hij nooit.
Dit gaat ook in het extreme. Doe je hem
bijvoorbeeld iets voor en je leert hem een
bepaalde handeling te verrichten met
een fout erin, dan doet hij dat onberis
pelijk na echter met de fout erin en die
krijg je er ook haast niet meer uit!" Hier
op haakt mevrouw Engel in met een
grappig voorval dat hiervoor typerend is:
„Ik heb een Chinese vrouw eens voor
gedaan hoe ze boerenkool met worst
klaar moest maken. Toen vergat ik er
echter zout in te doen. Ze keek over m'n
schouder mee, maakte het na één keer
precies zo na, echter hoe je ook zei dat
er zout in moest, ze vergat het altijd." De
manier van denken van een Chinees is
volgens de familie Engel totaal anders
dan die van de Nederlander. „Daar snap
je na vijftien jaar de helft nog niet van,"
volgens de heer Engel. „Je leert een
Chinees nooit kennen. Hij is ondoor
grondelijk. Je weet nooit wat hij denkt of
voelt en ons hebben ze daarentegen wel
heel goed door. Verder is hij erg vast
houdend aan zijn cultuurpatroon. De fa
milieband is ook heel sterk. De oudste
vrouw heeft het voor het zeggen. De
Chinees heeft verder een zeer hoge in
nerlijke beschaving. Hij vindt ons, blan
ken, maar een stelletje barbaren, maar
ook dat laat hij niet merken."
Kuala Lumpur
Na dertien jaar wel en wee in Singapore
werd de heer Engel naar de vestiging
van Malayan Breweries in Kuala Lumpur
overgeplaatst en verhuisde het gezin
naar Maleisië. „Dat was een groot ver
schil met Singapore," zegt mevrouw
Engel. „In Kuala Lumpur heerst een to
taal andere sfeer dan in Singapore.
Wordt de stad Singapore gekenmerkt
door drukte, haast en waar je ook zit
herrie, Kuala Lumpur is veel rustiger.
Het heeft een vochtig tropisch klimaat
en er heerst een gemoedelijke Oosterse
sfeer. De mensen maken zich er niet zo
druk als in Singapore. Wat vandaag niet
komt, komt morgen wel. Je voelde je er
veel meer in het buitenland dan in Sin
gapore. Er waren ook veel minder blan
ken. Verder is men daar later begonnen
Jaarlijks houdt de brouwerij in Kuala Lumpur
een picknick voor het personeel en familie in
Port Dickson. Port Dickson is een plaatsje aan
de westkust van Maleisië.
met moderniseren. De wegen zijn er nog
niet aan het huidige verkeer aangepast,
telefoneren is er helemaal een ramp,
maar je legt je daar gemakkelijk bij neer.
Van onze periode in Kuala Lumpur heb
ben we zelf ook een wat meer relative
rende houding overgehouden en ge
leerd ons niet meer om alles zo druk te
maken. Daar kon je nog echt genieten
van een mooie bloem of een vogel die
zong. Dat kwam waarschijnlijk ook om
dat we te midden van de prachtige
overweldigende tropische omgeving
woonden. Je zat er in een mum van tijd
in de jungle, op de plantages of op het
platteland. Ook krijg je er veel sneller
contact met de lokale bevolking. Een
Maleier is hier veel gemakkelijker in dan
een Chinees. Bij een Chinees kom je
nooit thuis: die spreekt met je af in een
restaurant."
wereld door todat we uiteindelijk in Ne
derland uitkwamen. Op deze manier
hebben we zo verschrikkelijk veel ge
zien, dat onze kinderen op school niet
geloofd worden." Inmiddels is de hele
familie bij de herinnering eraan zo en
thousiast geworden, dat grote atlassen te
voorschijn worden gehaald en wij wa
tertandend op de kaart de reizen volgen,
die de heer Engel en Bart-Hein me aan
wijzen: de Tonga-eilanden, de Verenig
de Staten en Canada, Tahiti, Haïti, Mar
tinique, de Hebriden. Wanneer de heer
Engel slechts enkele weken vakantie
had, trok het gezin naar een vakantie
bestemming wat dichter bij huis, zoals bij
voorbeeld Maleisië. „Zo hadden we al
verschillende tochten in Maleisië ge
maakt voordat we er kwamen wonen,"
zegt mevrouw Engel.
De heer Engel met zoon Bart-Hein en dochter
Ylona aan het strand aan de oostkust van
Maleisië.
Interessant
Wat volgens de familie Engel een van de
interessantste aspecten van hun verblijf
in het Verre Oosten was, was de men
gelmoes van allerlei bevolkingsgroepen.
„Je zat er in een trefpunt van allerlei
verschillende culturen, allemaal met hun
eigen kenmerken. Verschillende talen,
godsdiensten, kunst, muziek en noem
maar op. Het was ontzettend boeiend om
te ondervinden hoe je daar met vier ver
schillende volkeren in harmonie samen
werkt en leeft."
Behalve het Verre Oosten heeft de fami
lie Engel de afgelopen vijftien jaar nog
heel wat meer van de wereld gezien. „Als
we een groot verlof hadden, gingen we
namelijk nooit rechtstreeks naar Neder
land," vertelt de heer Engel. „We gingen
eerst reizen. Zo hebben we ons wel eens
door een boot laten oppikken en gingen
we hiermee via allerlei havens de hele
De ingang van een Chinese tempel. Het ma
teriaal, zoals dakpannen, ornamenten en de
altaars wordt speciaal uit China geïmpor
teerd.
Overgang
De overgang om van een Nederland an
no 1963 in een Nederland anno 1978 te
recht te komen, was volgens de familie
Engel erg groot. „Toen merkten we pas
hoe we in de vakanties Nederland toch
altijd wel door een roze vakantiebril
hebben gezien. Er bleken hier in die vijf
tien jaar zoveel dingen veranderd te zijn,
daar hadden we aanvankelijk helemaal
geen notie van. Neem alleen al het nieu
we schoolsysteem: havo, mavo, athe
neum, we wisten er niets van. Ook heeft
er een hele mentaliteitsverandering
plaats gevonden. We zeggen af en toe
wel eens tegen elkaar: Moet dat nou al
lemaal! Ik begrijp dat ik er nu ook ernstig
rekening mee moet houden, dat mijn
kinderen over een aantal jaren mis
schien ook wel met anderen gaan sa
menwonen. Dat gebeurde in 1963 toch
nog maar heel sporadisch? Ook is het
taalgebruik hier in Nederland enorm
veranderd. Er zijn veel nieuwe woorden
en er worden veel woorden gebruikt, die
toen alleen maar de enkeling bezigde.
Nu zit ik in een vergadering wel eens met
m'n ogen te knipperen als iedereen het
over modaal, interpolatie, indekken, en
zovoort heeft. Datzelfde merk je bij het
lezen van de krant. Er zijn erg veel insti
tuten, instellingen, afkortingen en der
gelijke in die vijftien jaar bijgekomen."
Toch is de familie Engel weer blij in eigen
land terug te zijn. Hun leuke huis in het
waterrijke gebied rond Reeuwijk is in
middels helemaal aan kant en het gezin
is geacclimatiseerd. „Ik ben nu eindelijk
zover," zegt mevrouw Engel, „dat ik
eens om me heen kan gaan kijken en zelf
initiatieven kan gaan nemen."
7
