IK
I
f
,v
Ay a
vlJ& 1
L2# 1
-v M
if j.v/
iÉfer k' -i
jï'/i
'^55' ytt
E
k |j
*0 i Jr|5
P f mr sJfÊÊÊÊ
^§BÈKr uK 1
Ms* 'M
Een verzameling oude schaalsen van de heer Havekotte.
Op de tweede rij rechts de Wicher-De Salis schaats, met daarnaast de Bergambachter.
Tussen deze modellen in, boven, de Ouderkerker.
De excenterpers, die de metalen onderdelen van de
schaats maakt.
van de maagd Lidwyne, laat
ons zien dat er in die tijd al op
ijzeren schaatsen gereden
werd.
Het verhaal gaat, dat de vro
me maagd graag maagd wil
de blijven. Door een val op
het ijs brak zij een rib. Acht
endertig jaar bleef Lidwyne
aan haar ziekbed gekluisterd
en.... van mannen ver
schoond.
Schaatsenmaken
Het eerste schaatsenmakers-
gilde dateert uit 1400. Het
werd ondergebracht bij an
deren die het mes hanteer
den, namelijk klompenma
kers, leestenmakers en...
chirurgijnen.
In de 18e eeuw waren'er in
Zuid-Holland vele schaatsen-
makers. De schaatsen kregen
de naam van het dorp waar
de schaatsenmaker zijn am
bacht uitoefende; zo kende
men onder meer het Ouder
kerks model, het Bergam-
bachts model en het Leer-
dams model.
Maar de Friese schaatsen zijn
toch wel het bekendst ge
worden. Daaruit is ook de be
roemde Friese doorloper
ontstaan: Het ijzer onder het
hout werd verlengd, waar
door de schaatser meer hou
vast kreeg op het ijs en de af
zet krachtiger kon maken.
Toen dit model er was gingen
twee pioniers van de Neder
landse schaatssport aan de
slag om dit type schaats nog
beter te maken. Het waren
mr. J. van Buttingha Wichers
en baron De Salis die het
schaatshout in de vorm van
de voetzool brachten en een
manier bedachten om de
schaats nog steviger aan de
voet te bevestigen.
Zo ontstond de Wicher-De
Salis schaats, die nog ver
scheidene keren werd gewij
zigd en uitgroeide tot een
voor die tijd ideale tochten-
schaats.
Hardrijderij voor dames
In Leeuwarden werd op 1 fe
bruari 1805 voor het eerst een
hardrijderij voor vrouwsper
sonen georganiseerd. De
mannen loofden twee ereprij
zen uit, namelijk een „Gou
den oorijzer" met een waarde
van liefst 105,- en een
streng „Gitten Coralen met
een gouden kroontje" van
ƒ31,-.
Honderddertig vrouwen
meldden zich aan voor de
afstand van 38 koningsroe
den (148 meter). Trijntje Pie-
ters uit Poppingawier (20
jaar) won het oorijzer en de
ketting ging naar de zestien
jarige Janke Wijbes uit Dam-
woude.
Viking
Zoals vroeger het schaatsen
maken ambachtelijk werk
was, zo worden ook nu de
schaatsen waar onze toprij-
ders zich op voortbewegen
grotendeels met de hand ge
maakt. Er zijn weliswaar ma
chines ontwikkeld, waarmee
de verschillende onderdelen
gemaakt worden, maar het
aan elkaar solderen, het rich
ten, het slijpen en het opzet
ten van de schoenen wordt
door vakmensen met de hand
gedaan.
Een man die hier alles vanaf
weet is de heer J. Havekotte
van schaatsenfabriek Viking
in Amsterdam. Hij kan met
recht trots zijn op de door
hem in 1948 opgerichte fa
briek, want alle grootheden in
de schaatswereld uit binnen-
en buitenland komen naar
hem toe voor een paar
schaatsen. De machines die
hij gebruikt bij het vervaardi
gen van zijn schaatsen zijn
allemaal door hem zelf ont
wikkeld. Ook op het gebied
van het materiaal is de heer
Havekotte steeds bezig met
experimenteren en verbete
ren. Zo ontdekte hij een
staalsoort met een bepaalde
legering die veel langer
scherp blijft, fijner van struc
tuur is en daardoor beter
glijdt.
Een primeur in Nederland is
de schoen van kangoeroe-
leer, die op de Viking-super
zit. Deze schoen is in verge
lijking met andere 80 gram
lichter, wat natuurlijk voor de
wedstrijdschaatser erg be
langrijk is. Hoe minder ge
wicht hij aan zijn voeten
heeft, hoe makkelijker hij zich
beweegt.
De Vikings bestaan uit een
aantal delen, die alle door
een excenterpers uit metaal
gestanst worden. Dezelfde
excenterpers geeft ze hun
specifieke vorm, waarna het
glijvak met de buizen gepunt-
last wordt.
Het volgende precieze werkje
is het aan elkaar solderen van
de verschillende onderdelen
en dan is de schaats klaar om
geslepen te worden. Als
laatste komen de schoenen
erop.
De positie van de schoen ten
opzichte van de buizen is erg
belangrijk. Alleen wanneer de
balans van degene die erop
gaat rijden optimaal is, ko
men de buizen in het midden
onder de schoenen. De
plaats van de buizen kan dus
aangepast worden aan het
evenwichtsgevoel van de rij
der.
De heer Havekotte denkt dit
Ijsvermaak in het Vondelpark,
16 januari 1887.
