Een .wandeling" op zondag 21 september
1975. Achter Willem zijn vrouw, links op de
foto het beroemde kerkje van Ohrid (Joego
slavië).
spelen! En hij ruikt nog de paprika die
werd ingemaakt op de markt van die
plaats door vrouwen in harembroeken
met zware jassen over hun schouders
geslagen. In Ohrid loopt hij onder de
boom door, die daar, met een reusachtig
gat in de stam, midden op het plein staat.
Tien jaar al is Ritman gepensioneerd en
natuurlijk heeft hij de verleiding niet
kunnen weerstaan om een paar maan
den in Spanje te gaan wonen. Torremo-
linos was zijn keus, maar heeft hij daar al
die tijd stil gezeten? Natuurlijk niet en
weer vloeien uit zijn mond de plaatsna
men, die klinken als het gedicht van een
minnaar voor zijn geliefde, van een
troubadour die zijn herinneringen be
zingt: Cordoba en Tanger, Ceuta, Te-
tuan en Sevilla.
Schitterend was het allemaal, maar over
de horizon was het ook mooi en in 1965
was hij in Israël. Hij trok door de Negeb-
woestijn, was op de Golanhoogte en
inspecteerde zoals Moishe Dayan dat
later zou doen, de stellingen. Hij zag de
Massada en nam ons bliksemsnel mee
naar de Romeinse tijd, toen driehon
derdvijftig Joodse verdedigers liever
zelfmoord pleegden dan zich over te
geven aan de legioenen.
In de Tweede Wereldoorlog was er een
figuur die overal waar hij kwam met grote
letters op muren en schuttingen schreef:
Kilroy was hier. Het is alleen aan het fat
soen van Willem Ritman te danken dat
niet heel Europa en een gedeelte van
Klein-Azië en Afrika voorzien zijn van zijn
naam. Uren kan Ritman vertellen en als
stukken van een kaleidoscoop vallen
dan de kleurrijke delen van onze wereld
door zijn woorden aaneen. Lang hebben
wij naar hem geluisterd en het was een
genoegen. Gelukkig moet de reiziger
zijn, die zoveel plezier kan beleven aan
wat hij eens zag. Tevreden moet de ge
pensioneerde zijn, die zoveel liefhebbe
rijen heeft, dat hij ze eerst allemaal op
een briefje moet schrijven om er niet een
te vergeten, want naast reizen, zwemt
Ritman, elke ochtend weer; hij schaatst,
hij biljart, hij is een trouw bezoeker van
Artis, hij kent bijna elk museum en één
keer per jaar is hij in Friesland bij het
skütsjesilen en als hij wil uitrusten dan
klaverjast hij ergens met vrienden.
Toen hij ons verlaten had om zich te wij
den aan een van de vele dingen, die zijn
belangstelling hebben, lieten wij zijn rei
zen weer in onze verbeelding voorbij
trekken en realiseerden we ons, dat we
vergeten waren hem te vragen wat nu de
opmerkelijkste, de opvallendste plaats
was, die hij ooit had bezocht. Wij hadden
de telefoon al in de hand om hem er naar
te vragen, maar toen wisten wij het al
weer. Wij herinnerden ons, dat hij had
gestaan aan de Klaagmuur in Jeruzalem.
Is er een vreemdere plek te bedenken
voor een man, die zo kan genieten?
Ey
In december 1968 was Willem in Marokko. Hij
kwam, zag en overwon de bult.
van de eerste klanten van het bekende
reisbureau Hotelplan werd, jaren vóór de
Tweede Wereldoorlog en met zijn jonge
bruid vertrok naar Wilderswill in het
Oostenrijkse? Maar ook hier klapte de
zweep van het noodlot en werd de bruide
gom geveld door een maagbloeding, die
hem dwong zijn buitenlands verblijf af te
breken, maar niets kon Ritman weer
houden van het reizen. Vlak voor de be
ruchte meidagen van 1940, maakte hij
een exclusieve reis van één week naar
Noorwegen per boot. Daar deze gepen
sioneerde bijna niets vergeet en zelfs
een olifant het schaamrood naar de ivo
ren slagtanden kan jagen, weet hij ons
te vertellen, dat hij hiervoor 35,- heeft
betaald, alles inbegrepen.
Mevrouw Ritman heeft de liefde voor het
reizen met haar man gemeen, want het
komt hoogstzelden voor dat ze niet
meegaat. Komen ze in een wildvreemde
stad, waar het echtpaar heg noch steg
weet, dan vinden we mevrouw ergens in
de buurt van het station comfortabel
geïnstalleerd, terwijl Ritman een van zijn
vaste stelregels in praktijk brengt. „Als je
een goed hotel wilt vinden in een kleine
re plaats, dan moet je om inlichtingen
vragen bij de bakker en de kruidenier.
Geven die hetzelfde adres op, dan zit je
zeker goed." Onnodig te zeggen dat
Willem Ritman in vele talen naar de weg
kan vragen.
Waarom reist Willem Ritman? Het ant
woord is recht toe, recht aan. Om de
bezienswaardigheden, de bevolking en
de manier van leven te leren kennen.
Wanneer hij dan ook de welklinkende
namen, zoals Göteborg, Souillac, Ie
Mont St. Michel, St. Malo, Monserrat en
Segovia aaneenrijgt, dan duiken steeds
weer mensen op, die hij heeft gespro
ken, waarmee hij heeft gegeten, die voor
hem hebben gespeeld, die hem iets
hebben laten zien, die hij heeft bekeken.
Hij schildert een diner op een
Noot van de redactiecommissie: Vandaar
de rode biljartballen!
oudejaarsavond, in een Spaanse stad,
met Grandes die gekleed gingen in goud
en brokaat. Vertelt over de twaalf drui
ven, die bij elk couvert lagen en die
moesten worden opgegeten, één bij elke
slag van het middernachtelijke uur. Hij
stond bij de kapitein van het kleine pas
sagiersschip op een van de Joegoslavi
sche meren, die om zijn dorst te lessen
water uit het kristalheldere meer haalde
en dit zonder enige gedachte aan akeli
ge beestjes opdronk. Hij ziet nog duide
lijk de Griekse zeeman voor zich, waar
mee hij ouzo dronk in een Atheens ha
vencafé, niet uit een glas, maar uit een
apothekersflesje, dat om tot op heden
onnaspeurlijke redenen de voorkeur
verdiende boven het gebruikelijke
drinkgerei. En hoe goed weet hij nog, dat
hij hotsend in een bus zat om naar het
Joegoslavische Struga te gaan, toen een
heel orkest instapte en zo maar begon te
19
