en een verloren kruis in het midden van
een straat in het centrum met de tekst
'Hier sneuvelden twee Canadese soldaten'
herinneren nog aan de oorlogstonelen.
Dieppe is een gezellige stad vol Franse
charme die ligt te stralen tussen het felle
wit van het krijt en het blauw van het wa
ter; tenminste als de zon schijnt en dat
was het geval toen wij gingen passagie
ren. Velen wierpen zich op de diverse
visschotels, die overal werden aangebo
den, anderen spoedden zich naar het
postkantoor om naar huis te bellen, het
geen in ernstige mate belemmerd werd
door een telefoniste, die zelf niet wist
hoe ze met het buitenland moest bellen en
er waren er zelfs die zich te voet naar
boven hesen naar het kasteel, dat inge
richt als museum, lag te pronken boven de
stad.
Huiswaarts
's Middags brak alweer het uur van ver
trek aan, want we waren op reis om te
zeilen. Er stond wat wind en de zee bleek
blij ons te zien, want ze nam ons in haar
armen en schudde ons als nooit te voren
op de gladde golven van de deining. Het
ging weer naar het noorden, want de
week zat er bijna op. De Lage Landen wa
ren nog ver weg voor een vaartuig dat
een top kan halen van ongeveer elf kno
pen (20 kilometer per uur), maar dat
meestal rond de zes of zeven kilometer
vaart. Deze snelheid zou in de loop van
de avond zo sterk verminderen door ge
brek aan wind, dat de motor aangezet
moest worden. Tegen middernacht kwam
er weer wat beweging in de luchtlagen en
konden in het donker de zeilen gehesen
worden. Dat was een karweitje voor de
enigszins verkleumde wacht, die, in het
duister tastend naar de schoten, de ape-
klauwtjes, blokken en korvijnagels zocht
en angstvallig trachtte de Turkse knopen,
het hondsvot, de bolders en de trossen te
ontwijken en daarin slechts gedeeltelijk
slaagde.
In het oosten lichtten de vuurtorens, de
boeien en de lichtschepen met afwisselen
de regelmaat op in het zwart en de stuur
man van de wacht peilde op vele van deze
lichten de positie van het schip. Al die
lichten zijn onmisbaar voor de zeeman wil
hij te allen tijde weten waar hij zich be
vindt. Onmisbaar ondanks de kostbare
elektronische apparatuur, die zich in prak
tisch elke stuurhut bevindt, ook in die van
'De Eendracht', maar die nooit ten volle
wordt vertrouwd door de ware zeeman.
Want zoals in elk apparaat kan ook in die
apparatuur een contactje los zitten of een
draadje het begeven, waardoor het schip
zich op de kaart op een plek bevindt waar
het nog nooit is geweest. Dergelijke 'fou
ten' kunnen in de zeevaart niet gemaakt
worden, want varen is nog steeds geen
kinderspel, al zouden Columbus, Michiel
de Ruyter en vele andere groten van de
zee dit wel vinden als ze nog eens op een
moderne brug het commando zouden mo
gen voeren.
Laveren
Door het vele zeilen met de breefok en
het varen op de motor wanneer de wind
ons links liet liggen, was het manoeuvre
ren met volle zeilen nog niet aan bod ge
komen. De laatste uren werden hieraan
besteed. 'De Eendracht' schoof zachtjes
door het blauw, voortgeblazen door een
bries die net sterk genoeg was om het
overstag te gaan beoefenen. Elk beman
ningslid kreeg de kans om achter het roer
te gaan staan en zich in te beelden dat
hij Witte de With was. De commando's
schalden luid en krachtig over het dek, in
gegeven door de souffleursstem van de
bootsmansmaat, die het roer binnen hand
bereik had en door een krachtige ingreep
de adspirant-zeekapteins onmiddellijk tot
de realiteit terug kon brengen wanneer de
schoener door hen misbruikt dreigde te
worden. Steeds maar weer werd het roer
omgegooid en wisselde 'De Eendracht'
koers en even zo vaak werden de kluiver
schoten gevierd en de bakboordstagen
vastgezet of losgemaakt. Vanuit de lucht
moet het schip er als een radeloze hebben
uitgezien, want tot drie keer toe scheerde
een groot verkenningsvliegtuig van de
marine over de masten om te kijken wat
er gebeurde.
Het einde van de reis was in zicht toen
Scheveningen aan de horizon verscheen.
Het was een mooie reis geweest en terug
blikkend was het niet alleen het zeilen,
dat de tocht zo waardevol had gemaakt,
het waren ook de vele verschillende uren,
die in allerhande omstandigheden en met
allerlei werkzaamheden waren doorge
bracht en die de sfeer bepaalden van een
bijzondere belevenis. Zoals het decor van
de brug bij nacht, het wachtlopen, de ver
schillende taken die alle indrukken had
den achtergelaten en die in je verbeel
ding weer tot leven kwamen.
Wachtlopen
Er waren aan boord drie wachten, die
elkaar om de vier uur opvolgden of eens
per dag om de twee uur. Dat betekende
op de ongewoonste uren beginnen met
werken, want wachtlopen wil zeggen: de
handen uit de mouwen steken. De wacht
hijst de zeilen of laat ze weer neer, staat
op de uitkijk en levert de koksmaat, staat
aan het roer en verricht hand- en span
diensten voor de schipper en zijn stuurlui.
Het is een vreemde gewaarwording om
middernacht te moeten beginnen en om
vier uur in de ochtend weer in je bed te
kruipen. Bij ruw weer is wachtlopen een
vermoeiende bezigheid en ga je graag
weer naar kooi tot 'overal', hetgeen aan
duidt dat iedereen moet opstaan en dat
tijdstip valt om half acht. Slapen in de
middag is niets vreemds en om half acht
onder de wol kruipen in de avond is een
normale zaak.
's Nachts in de buurt van de boeg staan
en turen naar schepen, die naar je toe
komen met hun felle lichtjes en die je
koers doorkruisen of weer het hazepad
kiezen is een ervaring, die je bijblijft. Je
bent met z'n tweeën, maar je voelt je toch
alleen tussen de golven en de diepe
duisternis. Er is een stroom van geluiden,
die alle met de zee en de wind te maken
hebben en het is vaak koud. Laag op laag
trek je aan en na verloop van tijd dreig je
toch helemaal af te koelen, zodat de af
lossing een verlossing is.
Dan ben je uitkijk, dan ben je roerganger.
Daar sta je dan achter het grote stuurwiel
en je zou je heer en meester moeten voe
len over honderden tonnen staal, hout,
touw en zeil, maar iedere keer voel je je
macht weer tussen de spaken van het
wiel wegglippen. Je weet dat de schoener
alleen maar naar je luistert omdat hij je
dat plezier wel wil doen. Hij gooit zich
zelf uit de koers en na heftig draaien aan
het roer glijdt hij nog verder weg om dan
tergend langzaam de boeg weer in de
goede richting te wenden en door te gaan
met draaien totdat de juiste koers weer in
de andere richting verdwijnt. Je weet dat
je geen ogenblik je aandacht kunt laten
dwalen over andere dingen, want dan
gaat hij er weer met je van door, totdat
de klappende zeilen je schaterlachend
vertellen dat het schip je weer heeft beet
genomen.
