HAARLEM, HOP EN HANZE
AAN DE WIEG VAN
AMSTERDAM GESTAAN?
HEBBEN
De hoogedelachtbare Heer Mr J. Th. Kap-
pelle, burgemeester van het feestvierend
wijl met zeven eeuwen beladen Mokum, had
mij ontboden. Hij had vernomen dat ik er
wat ideetjes op na hield over de onduide
lijke omstandigheden, waaronder zijn stad
het levenslicht zou hebben aanschouwd, en
wilde daar nu wel eens wat meer van we
ten. Stel je voor, dat er wat kwaads zou
kunnen worden verteld van het borelingske,
van zijn stad.
Met opgewekte spoed voldeed ik aan zijn
eervolle oproep en daar zaten we dan
tegenover elkaar.
'Het is toch eigenlijk helemaal van de
gekke, hoe langer ik erover nadenk', zei de
burgemeester.
'Vind je?,' vroeg ik.
Toen zwegen we en keken diepzinnig in de
glazen bier, die voor ons stonden. Net
twee waarzeggers die bij gebrek aan kof
fiedik de toekomst trachtten te ontwaren in
het blanke bierschuim.
Als ooit een fraaie vergelijking mank is ge
gaan, dan wel deze. Want in plaats van de
toekomst, die wij trachten te doorschou
wen, waren het de nevels van het verleden,
die wij probeerden te verdrijven met een
frisse dronk bier. Om precies te zijn, wij
poogden wat licht te ontsteken in het diepe
duister dat de geboorte van Amsterdam
omringt, afgezien van het befaamde docu
ment van 1275.
'Als ik het goed begrepen heb,' zei de bur
gervader, door het gewicht van zijn ambt
even vervallend in kanselarij-stijl, 'als ik
het goed begrepen heb beweer je, beves
tig je, houd je staande, blijf je erbij en per
sisteer je dat mijn goede stad haar bestaan
voor een niet gering deel te danken heeft
aan de broodnijd, aan de neringziekte der
Haarlemse brouwers, ergens tussen 1250
en 1275?'
'Jawel,' zei ik, trachtend door een ferme
toon elk spoor van twijfel uit te bannen.
'Dat zou ik dan toch wel een klein beetje
meer bewezen willen zien. Laten we de za
ken eens netjes op een rijtje zetten.'
'Ga je gang en zet ze in rij en gelid.'
'Je uitgangspunt is, dat Amsterdam in de
veertiende eeuw zijn opkomst, maar in de
dertiende eeuw zijn ontstaan te danken
heeft aan de bierhandel. Dan zul je toch
eerst de volgende vragen moeten beant
woorden: Was bier in de Middeleeuwen
zo'n belangrijk produkt dat het steden kon
doen ontstaan? Zo ja, waar werd het dan
gebrouwen? Was er handel in en, in het
geval van Amsterdam, zelfs internationale
bierhandel? Hoe liepen de handelswegen?
Enzovoort.'
'Dat is al een hele mond vol. Zullen we
maar bij het begin beginnen en wat mijme
ren over het belang van bier in die oude
tijd?'
'Graag', zei der burgeren vader, en zette
zich plechtig tot luisteren.
'Het belang van bier in de Middeleeuwen
kan niet hoog genoeg worden aangeslagen.
Goedkoop brood en volop bier, dat was
toen noodzaak. Bier was niet alleen genot
middel, maar min of meer ook drinkwater.'
'Kom nou!' zei het hoofd der gemeente.
'Waarachtig. Ga maar na. Koffie en thee
waren onbekend, evenais sterke drank,
wijn was alleen te betalen voor de weinige
gegoeden, en om in de steden de burgerij
van zuiver drinkwater te voorzien was een
vrijwel onmogelijke taak. Welnu, het drin
ken van het Middeleeuwse stadswater
maakte je vaak ziek, het drinken van bier
nooit. Dat door het koken van het beslag
ziektekiemen worden gedood, dat wisten
ze natuurlijk niet, maar het feit hadden ze
geconstateerd. Wie dorst had en gezond
wou blijven, dronk bier. Onze eigenste Kei
zer Karei V
'Geboren te Gent in 1500,' wierp de burge
meester ertussen.
'Precies. Die eigenste Karei stapte nooit
ergens af of hij moest er zeker van zijn de
dorst met bier te kunnen verslaan.'
'Alles goed en wel, maar wat moesten de
arme donders die zelfs geen bier konden
betalen? Dat zullen er heel wat geweest
zijn. Moesten die zich maar in de vernie
ling drinken met grachtwater?', vroeg de
eerste der burgers, bewogen en bekom
merd om het lot van zijn schaapjes van
weleer.
'Die vraag stempelt je tot een goed en
groot regent. Maar je kunt gerust zijn. In
veel steden was het een sociaal voor
schrift, dat de brouwers voor de armen een
goedkoop biertje moesten brouwen, dat
onder vele namen bekend of liever berucht
was: dun bier, armenbier, penningbier.
stuiversbier, scharrebier en noem maar op.
Bierbrouwen in vroeger eeuwen.
8
