A-AN DE El EDEN VERBLIJF HOUDENDE
Bij de dam in de am stee
1 N 132.3 VE5IÏGT DE GRAAF VAN HOLLAND EDO
B I ERTOL NA ELTT V R.IJ MEID VAN VERVOER
DOOR. DE VAIELREN VAN ZJjN LAN DEN
DE VI <55ELF5 VAN AMSTERDAM WERPEN
vrachtvaarder^ en vervoegen5
HANDELAAR^
DEL BEROEMDE AIM5TERDAM3E KOOP.
HANDED HEEFTDU^ EIGENLIJK "ZJJN
ONTSTAAN AAN DE BIERHAND--'
DANKEN
Hebben Haarlem, Hop en
Hanze aan de wieg van
Amsterdam gestaan?
'Ha, nu krijgen we ook nog de Duizend-en-
één-nacht. Oosters bier. Dat doet denken
aan bier met een tulband in plaats van met
een schuimkraag.'
'Burgemeester, je vergeet dat we in de
Middeleeuwen zijn: Oosters bier kwam uit
Oostland, waarheen wij volgens het liedje
nog altijd willen varen. Het was het land,
dat zo'n beetje ten oosten van Groningen
begon. De bewoners werden aangeduid als
Oosterlingen, en de naam Oostzee zal je
niet onbekend zijn. Oostland is eigenlijk
Noord-Duitsland.'
'Oosters bier dus uit Noord-Duitsland. Maar
wat maakte dat Oosterse bier dan zo aan
trekkelijk naast ons overheerlijke Goudse
coyt en het niet genoeg te prijzen Haarlem
se kuit? Een bijzonder gruit-recept soms?'
'De spijker op de kop, burgemeester. Het
Oosterse bier uit Bremen en later uit Ham
burg werd met een bijzonder gruit gebrou
wen, die tot op de dag van vandaag in ge
bruik is. HOP!!'
'Dat woord klinkt me tenminste vertrouwd
in de oren. Gruit maakt op mij een beetje
de indruk van mystiek gedoe, en daar hou
ik niet van. Hop dus. Van Noord-Duitsland
uit begint de victorie. Maar hoe brei je
dat alles, Duitsland, hop, Haarlem, aan
elkaar? Wat heeft dat met het ontstaan
van Amsterdam te maken?'
'Het lijkt alles wat ingewikkeld, maar de
bouwstenen voor het verhaal zijn nu toch
aangedragen, vooral als we er ook nog
Vlaanderen bij mogen halen?'
'Je gaat je gang maar, ik ben op alles voor
bereid.'
'Nu dan. In die Duitse steden Bremen en
Hamburg werd, dank zij verbeterde fabri
cagemethoden en de toepassing van hop
een bier gebrouwen, dat als 'Weissbier' een
geweldige naam had. En daar ze meer
brouwden dan de eigen burgerij aankon,
verkochten ze een deel van de produktie
aan andere steden die het konden betalen.
En dat waren in de dertiende eeuw de
Vlaamse steden. Vergeet niet dat in die
tijd tegen Brugge werd opgezien zoals we
nu bijvoorbeeld tegen New York aankijken.'
'Goed, ze hadden een prima bier. Maar
stuitten ze bij de export naar Vlaanderen
niet op weerstand van de Vlaamse brou
wers en van de graaf van Vlaanderen?
Want die zag de opbrengst van zijn gruit-
geld op die manier lelijk naar de knoppen
gaan!'
'Dat is zo. Maar nogmaals: Weissbier was
zo bijzonder, dat het een grote doordrin
gingskracht had. En er was nog een factor.
Waaraan denk je als je een Duitse auto ziet
met een nummerbord, beginnend met HB
of HH?'
'Es even kijken. Niet Hamborn of Hildes-
heim. Nee, ik weet het. Hansestadt Bremen
en Hansestadt Hamburg.'
'Nu weer 700 jaar terug. Bremen en Ham
burg waren toen al leden van die machtige
Duitse stedenbond, de Hanze, die over een
straf georganiseerde verkooporganisatie
beschikte. Als die bijvoorbeeld tegen de
Vlamingen zei: 'Lusten jullie ons bier niet,
dan hebben wij jullie linnen niet nodig',
wat konden de Vlamingen dan doen? Ik
zeg niet dat het zo gegaan is, maar han
delspolitiek zal zeker ook wel een rol ge
speeld hebben om het Weissbier in Vlaan
deren in te voeren.
'Goed, nu hebben we ook nog Vlaanderen,
maar nogmaals, waar blijft de geboorte van
Amsterdam?'
'Daar komen we nu langzamerhand aan
toe. In de dertiende eeuw werd het Ooster
se bier vanuit Duitsland naar Vlaanderen
gebracht langs een handelsweg, die 'bin
nen dunen' lieo 'buitenom was te gevaar
lijk) over de Waddenzee en de Zuiderzee.
Daarna ging het eerst verder via de Vecht:
vandaar het Muiderslot aan de ingang er
van. Maar de Vecht raakte om verschillen
de redenen in onbruik, en de Hanzesche-
pen voeren toen het IJ op, dat een open
zeearm was tot Beverwijk toe. Ze lieten de
mond van de Amstel links liggen: in dat
drassige gebied was niets te halen. Nee,
ze voeren bij Haarlem, dat reeds als stad
bestond, het Spaarne in, om dan langs het
Haarlemmermeer en via diverse vaarten en
tochten dwars door het arme graafschaD
Holland de Zeeuwse wateren te bereiken
en te eindigen in Sluis, de haven van
Brugge.'
'Sluis in Zeeuws-Vlaanderen', riep de bur-
qemeester, 'is nog steeds geliefd bij de
Bruqgenaren en andere Belgen, al is het
niet meer alleen voor het Weissbier. Maar
Amsterdam blijft van dit alles fris. Zelf zeg
je, dat de Hanzeschepen de mond van de
Amstel quasi hooghartig voorbij voeren,
omdat daar niets te beleven was. Niets
wees erop dat od die ongunstige olek, aan
een uithoek van de toenmalige Zuiderzee
zonder achterland, met een onbeschutte
rede, eens een stad zou verrijzen.
In een standaardwerk over Amsterdam zegt
de hooggeleerde schrijver, professor Brug-
mans, ronduit dat het een raadsel is
waarom nou iuist daar een stad als Amster
dam is ontstaan. En nu wil iii beweren
daarover wat zinnigs te kunnen zeggen?
Noqal brutaal.'
'De brutalen hebben de halve wereld, bur
gemeester. Volgens mij, al kan ik het niet
aan de hand van stukken bewijzen, zou het
volgende gebeurd kunnen zijn. Tussen de
riike handelsoartners de Hanze en Vlaan
deren lag het arme Holland. De handels-
weq liep er doorheen. De ontwikkeling
staat niet stil; in de looo van de 13e eeuw
qaat Holland economisch ontwaken en één
der tekenen daarvan is dat men de Zuid
oever van het IJ tussen 1250 en 1260 is
gaan afdammen (denk aan de Spaarndam-
merdijkI). Dat geschiedde niet kinderach-
10
