DE SLEUTEL DORDRECHT 2
In Vers van 't Vat van 2 juli j.l.
publiceerden we het eerste deel
van een reportage over 'De Sleu
tel in Dordrecht', op papier gezet
door de heer J. C. K. Schrama.
Op deze pagina vindt u zoals
beloofd - het vervolg.
aan de firma L. de Maagd,
agentschap Heineken.
Een korte periode uit later tijd,
is die van de relatie tussen De
Sleutel en de Burlington Bre
wing Company in Wisconsin
U.S.A., gedurende de jaren
1946 t/m 1951, in welk tijdvak
De Sleutel aan de Amerikaanse
brouwerij het recht verleende op
de etiketten van het door haar
vervaardigde 'Van Merritt' beer
te vermelden:
'Brewed according to the for
mula prepared by and with the
exclusive permission of De Sleu
tel Brewing Company Ltd. Est.
prior to A.D. 1433, Dordrecht,
Holland'.
In de Verenigde Staten werd
voor dit bier, dat in licentie
werd gebrouwen, een grote re
clamecampagne gevoerd, waar
bij men in alle publicaties de
nadruk legde op de historische
betekenis van De Sleutel.
In grote advertenties in maga
zines als Esquire, Time, Col
lier's etc. kon het Amerikaanse
publiek lezen:
'In 1433, before Columbus was
even born, De Sleutel The
Key was the insignia and
name of Holland's most famous
brewery.
That little brewery is still in
operation today, Holland's
oldest business of any kind.
Its beer is still brewed by the
ancient secret family formula
that made it famous.
In America, today, by exclusive
permission, Van Merritt Beer
owes its greatness to that same
De Sleutel, Key, formula. Only
Van Merritt knows it and may
use it. It is the key and the
secret of one of the world's
great beers'.
De Sleutel ontving voor het ver
leende recht belangrijke bedra
gen aan royalties.
Ook nadat in 1953 de meerder
heid van de aandelen van De
Sleutel in handen van Heineken
was overgegaan, bleef De Sleu
tel in bedrijf, nu als toeleve
ringsbedrijf van donkere bier
soorten voor Heineken en daar
mede verdween het Sleutelbier
na 520 jaar van de Nederlandse
biermarkt.
Goede vrient Jochem van Hille,
Wij hebben U schrijven met
tachentich gulden aen geldt
door u nichte wel ontfangen
opten 8 jannewary 1649 en
sende U met Fredrick Cornelisz.
Schilman een last byer, be-
staende in acht halfvaten seeve
guide, veerthien haifvaten ses
guide byer ende vier halfvaten
vier guide byer. Wij hebben U
voor dese reys niet meer kon-
nen senden, ovemids het open
weer veel volckx uytquam, die
wij mede hebben moeten geryef-
fen.
Wilt U toch het leech werck
mede thuys senden.
Hiermede, naer groetenysse,
den Heere bevolen in Dordrecht
den 13 Jannewary 1649.
get. Emmerens van Driel
huysvrou van Anthony Re-
pelaer.
Van 1649 tot 1780 gaat de
brouwerij zes maal in andere
handen over en haar waarde
stijgt steeds.
In de 'Conditiën van Vercoop,
d.d. Augusty 1727' wordt zij
reeds aangeduid als 'de van
outs vermaerde ende nu nog
neringrijke en florissante brou-
werije genaemt De Sleutel'.
Een specialiteit van De Sleutel
in het laatst van de 18e eeuw
was het Paulus Jonas bier. Het
ontleende zijn naam aan de
Amerikaanse kaper Paulus
Jones, die in 1789 met een buit
op Texel landde en die een tijd
lang in Nederland zeer populair
was.
Dit bier, dat alleen in de maand
december werd afgeleverd,
werd warm gedronken en als
volgt toebereid:
per halve liter 30 gram bruine
suiker toevoegen met een schijf
citroen en een zestal kruidnage
len. Het geheel een uurtje laten
trekken op een zacht vuurtje,
niet koken. Het is tot na de
tweede wereldoorlog, tot om
streeks 1950 in Dordrecht tra
ditie gebleven om bij De Sleutel
in december een 'kinnetje' Pau
lus Jones te bestellen, dat dan
in de koude wintermaand warm
werd gedronken. Na 1950 is dit
in onbruik geraakt.
In het jaar 1805 verkoopt Mr.
Vrolikhert, die dan eigenaar is,
de brouwerij aan Gerrit Wey-
mans voor f 15.500,- en later
Wielen werden belast, vandaar de slee
om de vaten te vervoeren.
Vermakelijk is soms ook de
nauwkeurigheid, waarmede onze
voorvaderen te werk gingen bij
het opstellen van koopacten zo
als in de Schepenbrief van 16
augustus 1584, waarbij Pieter
Cornelisz. Praem, muntenaar,
verkoopt aan Marycken van
Beaumont, brouwster, weduwe
van Jan Gheritszoon, een erf
achter sijn huysinge, van de
bierkelder van Marycken Jansdr.
tot aan de bedstede van Cor
nels Jansz., groot 9 roeden, 3
voeten sekere duimen.
Twee oude etiketten van de Sleutel-
brouwerij.
De brouwers behoorden tot de
aanzienlijke burgers van de stad
en fungeerden niet zelden als
raad, schepen of burgemeester,
zoals Jan Gheritsz. Brouwer, die
schepen is geweest en Anthony
Repelaer, Hugo Repelaer en
Barthout van Slingelandt, die
alle drie 'regerend borgermees-
ter' van Dordrecht zijn ge
weest.
Anthony Repelaer was boven
dien 'Ontfanger van de Graeffe-
lijcheyts Thollen tot Gorinchem'
en Barthout van Slingelandt ook
'Rentmeester van de Geeste-
lycke Goederen van 't Quartier
van Oosterwijck en de Meyerye
van 's-Hertogenbosch.
Een voorbeeld van de correspon
dentie, zoals die omtrent het
midden van de 17e eeuw met
de afnemers werd gevoerd, is
navolgende brief:
in de Franse tijd, doet deze in
1812 het bedrijf weer over aan
Willem van Welsenis (voor 3/«
en Herbert Kuyl (voor V* te
gen de prijs van Frs. 33.600,-.
De transportacte d.d. 12 juli
1812 van deze verkoop is opge
maakt door:
'Julius Dominicus Schultz van
Haegen en deszelfs Amptge-
noot, beiden Keizerlijke Notaris
sen te Dordrecht residerende in
het Arrondissement van het Tri
bunal ter eerster Instantie, zit
ting houdende binnen gemelde
stad, Department Der Monden
van de Maes'.
De acte is voorzien van een
Frans belastingzegel (Empire
Francais 75 centimes) alsmede
van een aangehechte Franse
vertaling.
Op 19 november 1812 is aan
deze nieuwe eigenaars door Jan
Hordijk, daartoe 'gequalificeerd
door de Maire' een bewijs ver
strekt voor het mogen uitbou
wen op stadsgrond van een kan
toor (dat nog steeds aanwezig
is) en op 5 oktober 1816 een
bewijs voor het mogen bouwen
van een schoorsteen buiten de
gevel op de Varkenmarkt (die
naderhand is afgebroken).
In 1927 neemt De Sleutel het
gehele aandelenkapitaal, groot
80.000,-, over van de in Go
rinchem gevestigde brouwerij
'De Kraan en De Drie Snoe-
cken'. Oorspronkelijk eigendom
van de Firma P. F. van Renesse
Co.
Het verworven bedrijf bestond
uit een bierbrouwerij, mouterij,
kuiperij, huizen, erven, pakhuis
en stal.
Tot1925 was het een goed ren
derende onderneming geweest,
doch in de daarop volgende ja
ren daalde de omzet aanzienlijk,
mede als gevolg van het steeds
meer in trek komen van het on-
dergistingsbier, dat in deze
brouwerij niet kon worden ver
vaardigd. De bovengistingsbie-
ren, die men hier brouwde, wer
den in de handel gebracht on
der de namen: Faro, Minnebier,
Gorkumsch Dubbel Princesse,
Wilhelmina Lager of Salon bier,
Renesse's Export Bier en Pomp
Gerste.
Volgens een oude (ongedateer
de) prijscourant varieerden de
prijzen van 3,- tot 4,25 per
40 liter, waarbij dan nog ver
meld wordt: 'Heeren Slijters en
Kasteleins genieten rabat'.
De oude binnenplaats met één van de
expeditiekarren.
Gevelsteen van één van de huizen te
genover de brouwerij.
Onder controle van De Sleutel
is nog doorgebrouwen tot 1933,
in welk jaar de productie van
het bovengistingsbier werd ge
staakt en de bedrijfsinstallatie
verkocht. In hetzelfde jaar wer
den de bedrijfspanden openbaar
geveild, met uitzondering van
een pakhuis, dat verhuurd werd
aan de bierbottelaar J. W. de
Maagd, die als agent voor De
Sleutel ging werken.
Dit pakhuis is nu nog verhuurd
6
