i
Foto links:
Een van de eerste hang-
klokjes met ingebouwde
wekker. Dit exemplaar
werd door Cartwright
in Londen gemaakt.
Foto rechts:
Dit wateruurwerk is in
1697 gemaakt. Het is
afkomstig uit Salisbury.
Op het bakje, dat met
water gevuld werd, staat
het volgende gegra
veerd: Tyme is short
H. Weston of ye olde
towne Salisbury Anno
Dom 1697.
Tekening onder:
Een olieklok, die spe
ciaal als nachtklok werd
gebruikt. Naarmate de
olievoorraad minder
wordt, wijst het niveau
een ander uur aan.
raderuurwerk dienst deed.
was het wateruurwerk. Het
bestaat uit een wijzerplaat
met één wijzer, die aan een
snaarwieltje is bevestigd,
waarover een koordje loopt.
Het ene uiteinde van deze
snaar wordt strak gehouden
door een blokje lood, het an
dere eind is bevestigd aan een
drijver in een bakje water.
Onder aan dit reservoirtje
bevindt zich een kraantje
waardoor het bakje geleide
lijk en regelmatig leegdrup-
pelt. De drijver komt daar
door steeds op een ander ni
veau en de wijzer draait
mee. Men behoefde slechts
eenmaal per dag het bakje
water bij te vullen waarna
de klok weer „opgewonden"
was. Liep de klok niet op
tijd, dan draaide men het
kraantje meer of minder
open en regelde zo de klok.
In de loop der tijd is het
wateruurwerk steeds meer
geperfectioneerd, zodat dit
later zelfs van een slagwerk
werd voorzien. Alleen 's win
ters liet hij wel eens verstek
gaan. Bij temperaturen on
der het vriespunt stond de
klok begrijpelijkerwijs stil.
Vooral de onverwarmde
kloosters hadden hiermee te
kampen.
Een ander model was de
olieklok, die speciaal als
nachtklok werd gebruikt.
Een klein model olielampje
werd met olie gevuld tot het
uur dat het op dat moment
was. Dit was af te lezen op
een verdeling, aangebracht
op het reservoirtje. Men stak
nu de pit aan en kon naar
gelang de olievoorraad min
der werd, de tijd aflezen.
Men had nu een nachtlamp,
die tegelijkertijd de klok was.
Een ander model nachtklok
bestond uit een kaars die
achter een matglazen plaatje
werd gezet, waarop een uren-
verdeling geschilderd was en
waarop door middel van een
vast opgesteld horizontaal
staafje een schaduwvlek ge
projecteerd werd. Naarmate
de kaars opbrandde en klei
ner werd verplaatste zich de
schaduwlijn naar boven en
wees een ander uur aan.
Ook bestonden er kaarsen
waarop een uurverdeling
was geschilderd. Men kan
zich echter wel indenken,
dat deze manier van tijd-
meten verre van nauwkeurig
geweest kan zijn. Men keek
dan ook niet op een „uur
tje".
Nadat het uurwerk was uit
gevonden heeft men weer
een nachtklok gemaakt,
die echter heel wat nauw
keuriger liep. Men had
namelijk van een gewoon
uurwerk, dat plat was neer
gelegd, wijzerplaat en wij
zers verwijderd. Daarvoor
in de plaats had men op de
as van de uurwijzer een mat
glazen cilinder bevestigd,
die in hetzelfde tempo als
16
