4
Foto boven:
Vergulde pendule van
Franse makelij. Het uur
werk is hier een onder
deel van een sierstuk
geworden.
Deze Franse hangklok
van ongeveer anderhalve
meter hoog, in Parijs
gemaakt door Berthoud.
Foto rechts:
Schwarzwalder
koekoeksklok.
Ontwikkeling buiten
Nederland
Ook Duitsland had een
eigen industrie met eigen
modellen. Denk slechts aan
met de plaatselijke tijd in dat
land, dan zullen we zien dat
we ons horloge iedere keer
weer gelijk moeten zetten.
Dit komt omdat ieder land
zijn eigen gemiddelde tijd
heeft. Immers twaalf uur
's middags betekent dat de
zon op dat moment recht
boven ons staat. Als we ons
enige tientallen kilometers
naar links of rechts verplaat
sen, staat de zon op een an
der tijdstip recht boven ons.
Dan is het daar twaalf uur
's middags.
Men heeft per land een
eigen gemiddelde tijd inge
voerd. Voor Amsterdam was
en is dat nog steeds het mo
ment dat de zon recht boven
de meridiaan, die over de
Westertoren heen loopt,
staat. Nu geldt deze tijd voor
geheel Nederland. Vroeger
had iedere stad zo z'n eigen
tijd. Een leuk voorbeeld
hiervan haalt Spierdijk in
zijn bock over klokken en
klokkenmakers aan (1907):
Onlangs vertrok ik uit een
plaatsje over de grens te
12.11 uur Duitse tijd en ar
riveerde te Venlo 11.42
spoortijd, de torenklok te
Venlo stond op 12.07. Mijn
trein naar Amsterdam ver
trok te 3.42, de vier uur
welke ik had wilde ik be
steden voor een uitstapje
naar Tegelen. De tram naar
Tegelen stond reeds bezet
met publiek voor het sta
tion. ,,Hoe laat vertrek je,
conducteur?" „Te 12.50,
mijnheer."
„Nu, dan ga ik nog een half
uurtje de stad in." „Par
don, mijnheer, we vertrek
ken nu." „Maar het is toch
pas 11.52?" „Jawel, maar
wij rekenen Duitse tijd."
(11.50 spoortijd. 12.15 stads-
tijd en 12.50 Duitse tijd.
Houd daar je hoofd maar
bij). Op de terugweg ging
ik om 3.40 uit Tegelen en
kwam om 3.30 te Venlo
aan."
de koekoeksklok en het
Schwarzwalder klokje.
Engeland hield de uiterlijke
vorm conservatiever. Men
vindt daar voornamelijk ta-
felklokken met een houten
kast, later voorzien van da
tumaanwijzing en maanstan
den.
Ook bestaan er klokken met
ingebouwde carillons en zelfs
met kleine orgeltjes met ech
te houten orgelpijpjes, die
ieder uur een andere melo
die ten gehore brachten. De
Engelse staande klok, ook
wel long-case of grand
father genoemd, was vrij
eenvoudig en strak van
vorm. Bewegende figuren
zoals bij de Hollandse staan
de klokken vindt men daar
vrijwel niet.
Bijzondere exemplaren
Een bijzonder exemplaar,
dat reeds eeuwen vóór het
15