De wijzerplaat van de Engelse of
eigenlijk de Schotse staande klok
(vergelijk: Nederlandse en Friese klok)
heeft een secondewijzer en een datum
aanwijzing.
maal gereviseerd en op een van de
foto's ziet u hem bij dit fraaie exem
plaar, dat zoals vele Friese klokken
als 'extra' een maanstand- en da
tumaanwijzing heeft. De kostprijs
destijds (ongeveer 1780) was
raadt u maar niettwaalf en een
halve gulden! Sommige Friese klok
ken zijn voorzien van een speelwerk
of uitgerust met mechaniekjes, die bij
voorbeeld scheepjes, vissertjes of sol
daatjes in beweging brengen.
Langzaamaan groeide de verzameling
van de heer Van Dungen en zo
kwam er ook een ogenblik dat hij
een mooie, Engelse staande klok aan
zijn collectie kon toevoegen. Ook dit
exemplaar is geheel handwerk. In de
kast staan het jaar van „geboorte",
1775, en de naam van de maker ver
meld. Hij kocht dit exemplaar in een
grote zaak in Leeuwarden waar men
vorig jaar zo'n duizend van deze
klokken geïmporteerd en in voorraad
had. Om in huize Van Dungen met
de andere klokken te kunnen mee
draaien moest ook deze Engelsman
gereviseerd worden.
In de verzameling van onze antiek-
minnende collega zijn ook enkele hor
loges opgenomen. „Maar," zegt hij
zelf, „dit zijn er maar een paar, het
is geen echte verzameling." En:
„Horloges vormen een hoofdstuk
apart. Ik heb bijvoorbeeld een Engels
horloge dat met een sleuteltje moe(s)t
worden opgewonden. Ook had men
vroeger exemplaren, die voorzien wa
ren van een speel- of slagwerk."
Een aantal afbeeldingen in een dik,
Engels boekwerk toont een grote ver
scheidenheid van antieke horloges,
waarvan somtijds zelfs het uurwerk
aan de achterzijde bewerkt was.
Vanzelfsprekend komt het gesprek
ook nog even op de manier van tijd-
meten door de eeuwen heen. Dit on
derwerp alleen al biedt stof te over
voor een heel artikel. Misschien ko
men we daar later nog eens op terug.
Interessant is het te horen dat onder
de voorlopers van de klok, behalve
de algemeen bekende zonnewijzer en
bijvoorbeeld de zandloper, ook de
gnomon en de obelisk gerekend moe
ten worden, evenals het wateruur-
Bronzen wekkerklokje (eind 1800). De. console
is er door de heer Van Dungen later bijgemaakt!
verschillende klokken had gezien,
vond dat zijn kortstaartklok daar
eigenlijk bijhoorde en gaf deze aan
de Van Dungens weg. Ook deze klok
heeft de heer Van Dungen zelf hele-
werk, het olie-uurwerk en het kaars
uurwerk.
Een andere wetenswaardigheid is dat
na Huygens, die het slingeruurwerk
uitvond, aan het principe hiervan
niets is veranderd. De allereerste
klokken hadden slechts één wijzer.
Collega Van Dungen bij zijn Engelse staande
klok, een zogenaamde Long Case Clock. Deze
werd in 1775 gemaakt door William Owen.
Op de klokken van sommige kerk
torens is dat nu nog zo. In de begin
tijd van het uurwerk lieten deze klok
ken op elk heel uur slechts één slag
horen. Aanvankelijk liepen alle klok
ken op gewichten; pas later werd de
veer toegepast.
Klokkenverzamelaar Van Dungen
heeft een mooie hobby, te meer omdat
hij de vaak moeizaam verworven
klokken eigenhandig weer tot leven
brengt. Samen met zijn vrouw wil hij
proberen een collectie aan te leggen
van zo veel mogelijk verschillende
soorten antieke klokken. Dat is hen
gedeeltelijk al gelukt. Hij is overigens
niet de eerste en de enige verzamelaar
op dit gebied. De geschiedenis leert
ons dat Lodewijk XV reeds een der
gelijke hobby had. Of deze ook zelf
zijn klokken op gang bracht, ver
meldt de historie niet
Een Franse zuilenpendule (Empire) uit de jaren
rond 1800. Deze klok heeft een houten kast
met vernuld bronzen inlegwerk en een emaille
wijzerplaat. De wijzerplaatring is zeer fraai
uitgevoerd: de slinger is van verguld koper.
