AMSTERDAM
De DAM
omstreeks 1869
De Nieuwezijds Voorburgwal bij de Molsteeg
de Staatsspoorwegen gezeteld met nog
andere diensten. In verband met de plan
nen voor verruiming van de Dam is het
gebouw in 1912 afgebroken.
Op de achtergrond van de tekening
het Koninklijk Paleis en de Nieuwe Kerk.
Het Paleis, bouwwerk van Jacob van
Campen, ruim twee eeuwen Stadhuis en
thans anderhalve eeuw Koninklijk
Paleis, is wel een der gebouwen der stad,
die het meest tot de verbeelding spreken.
Op 20 januari 1648 werd de eerste van
de 13659 palen voor het nieuwe stadhuis
geslagen, dat eerst in 1662 geheel gereeed
was. In 1808 veranderde de situatie van
het gebouw, koning Lodewijk Napoleon
wenste het stadhuis tot paleis in te
richten en zo is het tot heden gebleven.
Op 19 december 1935 nam de gemeente
raad helaas het besluit om het gebouw
voor vijftien miljoen gulden aan het Rijk
te verkopen.
De Nieuwe Kerk is een gebouw dat in de
geschiedenis van ons land een grote rol
heeft gespeeld. De historie is zo uitge
breid, dat wij naar de bestaande litera
tuur mogen verwijzen.
Ongeveer op dezelfde plaats van hef
vroegere waaggebouw op de Dam werd
in 1855-1856 opgericht het door M. H.
Tetar van Elven ontworpen „Monument
ter herinnering aan den volksgeest van
1830-1831", bekroond met het door Louis
Royer ontworpen beeld van de Een
dracht. Het monument werd in de wan
deling „Naatje Eendracht" of „Naatje
van de Dam" genoemd en is al spoedig
gedegradeerd tot een voorwerp van be
spotting door Amsterdammer en vreem
deling. Nadat het beeld achtereenvolgens
zijn neus en een arm had verloren, heeft
het stadsbestuur het op 8 april 1914 van
de Dam laten verwijderen.
De tekening geeft een gezicht van de
Vijgendam op de Dam. Aan de rechter
zijde de Beurs gebouwd door J. D.
Zocher. Het gebouw werd 10 september
1845 geopend door koning Willem II.
Het beursgebouw is weinig in de smaak
gevallen en heeft tot veel scherts en
spotternij aanleiding gegeven. Jacob van
Lennep noemde de beurs „een Ionisch
portaaltje met een Dorisch tempeltje
daarachter". Nadat de beurs van Berlage
in 1903 gereed was gekomen, werd de
oude beurs gesloopt om (later) plaats
te maken voor de Bijenkorf.
Aan de linkerzijde van de tekening een
gedeeltelijk zijaanzicht van het Comman
dantshuis. Gebouwd in 1775 en in 1807
door koning Lodewijk Napoleon bestemd
als woning voor de commandant der
stad. Ook later onder koning Willem I
is het als zodanig in gebruik geweest,
in 1869 woonde er de laatste comman
dant. Tot 1891 heeft er een dienst van
8
OP DEZE TWEE PAGINA'S treft u afbeeldingen
aan van zes van de negen muurschilderingen, die
op 26 juni jl. in „Die Port van Cleve" werden onthuld,
ter gelegenheid van het feit dat honderd jaar geleden de
heer Gerard Adriaan Heineken de brouwerij „De Hooi
berg" kocht, die op de plaats stond waar thans genoemd
restaurant gevestigd is. Deze muurschilderingen geven
een beeld van enkele specifiek Amsterdamse stadsge
deelten, ongeveer honderd jaar geleden.
Bij de overdracht van de muurschilderingen gaf de heer
A. M. van de Waal, kenner van oud-Amsterdam bij
uitnemendheid, bij elk der voorstellingen een toelichting
op de historische achtergrond, een stukje geschiedenis
van het oude Amsterdam, dat vele van onze lezers
zal interesseren.
Brouwerij „De Hooiberg" en „Die Port van Cleve"
Voorbij de Molsteeg werd op de Nieuwe
zijds Voorburgwal in 1592 door Weynt-
gen Elberts de bierbrouwerij „de Hooi
berg" opgericht, die zich daarna heeft
uitgebreid aan de Voorburgwal en de
daarachter gelegen Spuistraat, en aldaar
tot 1873 bleef gevestigd. De brouwerij
werd in 1864 gekocht door G. A. Hei1
neken, die in 1866 vergunning kreeg een
nieuwe brouwerij te bouwen aan de Stad
houderskade en de Ferdinand Bolstraat!
In 1868 had Heineken een contract met
de gebroeders Hulscher gesloten inzake
het verbouwen van de oude brouwerij
tot bierhuis. Bij de verbouwing werd in
een muur een oude gevelsteen gevonden
met het opschrift „Die Port van Cleve".
De gebroeders Hulscher lieten de steen
boven het buffet inmetselen en tevens be
sloten zij om het bierhuis, dat op 5 sep
tember 1870 des middags 12 uur werd
geopend, de ietwat vreemd klinkende
naam van de steen te geven. Reeds in
1874 is het van een bierhuis een restau
rant geworden. In 1882 werden de huizen
met de belendende percelen door Heine
ken aan de gebroeders Hulscher verkocht,
waarna in 1888 de gehele voorgevel onder
architectuur van J. Gosschalk werd ver
bouwd. De Poort is beroemd als eethuis.
Toen tijdens de oorlog de verkoop der
„genummerde" biefstukken gestopt moest
worden door vleesgebrek, had men nr.
4.360.115 bereikt!
Voorbij Die Port van Cleve ter plaatse
van het tegenwoordige Postkantoor
mondde vroeger in de Nieuwezijds Voor
burgwal een overwelfde waterverbinding
uit, de Donkere Sluis genaamd, die door
liep naar het Singel.