over zo'n instrument, de af te leggen weg tot een derde
te bekorten.
Deze landreizigers waren meestal groepen, die bijvoor
beeld van Portugal of Italië met een missie belast waren
naar de Scandinavische landen of Rusland en zij dwaal
den dikwijls zo ver af van de goede koers, dat zij een
driemaal zo grote afstand aflegden.
De vraag is nu: „Hoe komen deze curieuze dingen daar
op die zolder?" Een aan zekerheid grenzend vermoeden
is dat deze werktuigen daar gebracht en gelaten zijn
door onze eerste technische directeur, de heer W. Felt-
mann Jr. Het is bekend, dat de heer Feltmann grote
belangstelling had voor de natuurwetenschap en tevens
een verwoed verzamelaar was. In ons Jubileumboek
lezen wij over een lang, actief leven bij Heineken; zijn
minder goede gezondheid dwong hem ten slotte de
brouwerij te verlaten. Genoemde instrumenten werden
ons door hem nagelaten.
Het gebruik van dit instrument is zeer eenvoudig: Men
klapt het deksel naar boven zodat het koordje strak
staat. Men draait het toestel dan zo dat de naald naar
het noorden wijzend op dit toestel ook noord wijst. De
zon, gaande door het zuiden, werpt dus een schaduwlijn
op de binnenkant van het deksel waarop men de tijd
kan aflezen.
Het schijnt dat onze voorouders al ingezien hebben, dat
de zon de eerste en enige vrouw is, die er altijd op tijd
is, een feit, waarvan zij dankbaar gebruik gemaakt
hebben.
Bovendien schijnt men in de maan, die ook wel eens
de „dochter der aarde" genoemd wordt, ook enig ver
trouwen geschonken te hebben, wat het op tijd zijn
betreft, omdat dit toestel ook uitgerust is om met behulp
van de maan bij nacht de tijd vast te stellen.
De maan is dus ook op tijd, zonder bijzondere haast
aan de dag (de nacht) te leggen.
Om met behulp van de maan de tijd vast te stellen luidt
het voorschrift: „Set het cleyne schuyfken op de ouder
dom van den Maen".
De juiste tijd kan men dan aflezen op het deksel van
W. Feltmann jr.,
directeur van
Heineken's
Bierbrouwerij
Maatschappij N.V.
(1873-1894), aan
wiens liefde voor
de wetenschap wij
onder meer de
kompas-zonnewijzer
en de schreden
teller danken.
dit instrument. Zojuist op 21 december was er de zonne
wende, en de dagen worden nu langzamerhand weer
langer.
Kerstmis staat voor de deur en door de gehele wereld
zal weer de boodschap verteld worden van de geboorte
van Christus. Het verhaal waarin de drie wijzen uit
het Oosten met een ster als wegwijzer naar de stal in
Betlehem werden geleid.
Waarschijnlijk was dit een gewone heldere ster, die
telkens weer verscheen om hen de juiste richting te
wijzen naar het gestelde doel. Deze ster is hier als won
der slechts klein, vergeleken met het wonder van het
heelal.
Als de mensheid zou beseffen, hoe weinig de aarde
betekent, en zou inzien hoe nietig haar rol in de ruimte
is, en de grootheid en schoonheid der natuur meer op
prijs zou stellen, dan zou er vrede op aarde zijn en
samenwerking in de schoonste harmonie.
Reeds nadert het nieuwe jaar en terwijl de zonnewijzers
rustig zwijgend nog hun diensten bewijzen, slaat de
klok straks twaalf uur. Alweer 1964!
Laten we het nieuwe jaar ingaan, indachtig de oude,
wijze spreuk van Vader Cats
Die tijt heeft en tijt laat glijen,
kan sijn leven niet bedijen.
tot heil en zegen brengen. L F. W. DIJKEMA
(Uit: Groot Vertel
boek voor de Bij
belse Geschiedenis
door Anne de Vries,
met illustraties van
C. Jetses.)
