Deze foto toont de beide curiositeiten, die
enige jaren geleden op de zolder van het oude
laboratorium in Rotterdam gevonden werden:
links de kompas-zonnewijzer, die enkele hon
derden jaren oud moet zijn en rechts de
schredenteller of pedometer. Een indruk van
de grootte van beide instrumenten kunt u krij
gen aan de hand van het erbij geplaatste,
hedendaagse zakkompas.
het zuiden wees. In de derde eeuw
van onze tijdrekening, 700 jaren
vroeger dan de Westerse volken, voe
ren de Chinezen reeds op de Indische
Zee met een magneetnaald, die aan
een zijden draad was opgehangen.
In de oud-Franse roman De Roos,
geschreven in 1180, wordt de magneet
onder de naam Marinette vermeld,
welk woord reeds aan enige scheep
vaart doet denken. Columbus, 1492,
bezat er ook één. Zo'n kompas dient
voor de scheepvaart, voornamelijk om met behulp daar
van de koers te bepalen.
Belangrijke vondst
in het oude laboratorium te Rotterdam
Nu bevond het laboratorium te Rotterdam zich vroeger
in het oude kantoorgebouw, op de le verdieping. Boven
dit laboratorium strekte zich een geweldig grote zolder
uit, met allerlei mysterieuze spullen, voornamelijk uit
de vorige eeuw, instrumenten, die waarschijnlijk toen
ook gebruikt zijn voor speciale onderzoekingen voor
deze brouwerij. Ook vonden wij er een uitgebreide
collectie gereedschappen voor metaal en houtbewerking
onder andere een ouderwetse draaibank. Verder troffen
wij er enige instrumenten aan, die waarschijnlijk gebruikt
zijn in de 15e, 16e of 17e eeuw onder andere een sextant,
balansen en een oude microscoop enz. Deze oude instru
menten zijn door ons aan het Rijksmuseum voor de Ge
schiedenis der Natuurwetenschappen te Leiden in bruik
leen gegeven.
Toen enkele jaren geleden dit laboratorium met zolder
in verband met een verbouwing geheel ontruimd moest
worden, ging het ons aan het hart dat al deze spullen
wegens plaatsgebrek opgeruimd moesten worden. „Men
kon er een heel pakhuis mee vullen".
Bij een laatste speurtocht ontdekten we nog een zeer
grote curiositeit namelijk een combinatie van een zonne
wijzer met een kompas. Na oppoetsen bleek er een
schitterend instrument te voorschijn te komen. Gedu
rende de ontruiming vonden we ook nog een schreden
teller of pedometer, een instrumentje, dat vroeger door
wandelaars werd gebruikt om de afgelegde afstand te
bepalen.
Genoemde kompas-zonnewijzer is vroeger ongetwijfeld
gebruikt door landreizigers.
Deze landreizigers uit de 14e of 15e eeuw, (zo kan men
dat in oude boeken lezen) toen er nog geen wegwijzers
of wegen waren, wisten nadat ze de beschikking kregen
Achaz' zonnewijzer zal dan ook wel een geïmporteerde
nieuwigheid zijn geweest, die wellicht reeds bekend was
bij de Assyriërs, met wie deze koning immers veel
omgang had.
Een ander instrument wat ook dienst deed als hulp
middel voor aanwijzing van de tijd is het kompas.
Duizend en meer jaren voor onze tijdrekening hadden
de Chinezen reeds magnetische wagens, waarmee ze de
onmetelijke steppen van Tatarije met zekerheid konden
doorkruisen, want men had op de wagens een houten
mannetje aangebracht, dat steeds met één arm naar
De kompas-zonne
wijzer in geheel
opengeklapte
toestand. Op het
onderste gedeelte,
het kompas, ziet
men duidelijk de
fraaie bewerking
van dit koperen
instrument.
24
