9
van beide ideeën blijkt dus terecht. Een
tweede opmerkelijke uitkomst is dat in het
noorden en zuiden van het land aanzienlijk
vaker en meer gedronken wordt dan in de
rest van Nederland. De drie grote steden in
het westen vertonen in beide opzichten een
relatief laag cijfer. Deze uitkomst is interes
sant omdat de publieke opinie de grote ste
den vaak als "haard" van alcohol-misbruik
onder jongeren beschouwt.
Het onderzoek verschaft ook inzicht in de
plaats waar alcohol vooral wordt gebruikt
en dat levert ook opmerkelijke gegevens
op: 12- en 13-jarigen gebruiken de alcohol
houdende drank vrijwel zonder uitzonde
ring thuis. Naarmate men ouder wordt,
neemt het buitenshuis drinken toe. In het
café en de disco worden gemiddeld grotere
hoeveelheden, ongeveer 4 consumpties per
keer, gedronken dan thuis. Daar ligt dat
aantal op 1 a 2 consumpties per keer."
Het zijn toch niet alleen café en disco waar
de jeugd buitenshuis alcohol gebruikt?
"Sportkantines en buurthuizen staan
momenteel erg ter discussie. De staatsse
cretaris voor Volksgezondheid heeft al aan
gekondigd dat hij maatregelen wil nemen
om de verkoop van alcoholhoudende dran
ken op die plaatsen te beperken. Maar wat
zegt nu het onderzoek? Noch in frequentie,
noch in hoeveelheid per keer doen zich in
sportkantines en buurthuizen gemiddeld
genomen buitensporigheden voor. Er zijn
mensen die willen doen geloven dat sport
kantines en buurthuizen de 'bakermat' van
het alcoholisme zijn. Uit het onderzoek
blijkt dat dit idee zwaar is overtrokken.
Bovendien is het zo: wanneer men de ver
koop in bijvoorbeeld sportkantines en
buurthuizen zou verbieden, zal men het
gewone gebruik aantasten en niet het mis
bruik. Immers, mensen die met alle geweld
willen drinken, zullen dan andere gelegen
heden bezoeken. Het eventuele misbruik
zal zich dan verplaatsen van de ene gele
genheid naar de andere. Een andere
gedachte die leeft, is dat een beperking van
of zelfs verbod op reclame misbruik kan
tegengaan. Wetenschappelijk onderzoek
leert dat in bepaalde landen, waar een
reclameverbod voor alcohol is ingesteld, de
consumptie niet afwijkt van naburige lan
den, waar wèl reclame is toegestaan. De
reclame die gevoerd wordtis gericht op het
kweken van merkvoorkeur. Het totale con
sumptieniveau zal door een verbod niet
worden aangetast."
Kunt u iets zeggen over de oorzaken van het
gedrag van jeugdigen?
"Het omgaan van jeugdigen met alcohol
heeft alles te maken met onze Nederlandse
cultuur. Die heeft in relatie tot alcohol twee
gezichten. Enerzijds de afwijzende hou
ding ten opzichte van het herkenbare mis
bruik; anderzijds wordt deze afwijzende
houding niet consequent volgehouden.
Dronken worden als zodanig is niet iets
onvergeeflijks, als je de controle over jezelf
maar niet verliest. Er zijn zelfs algemeen
geaccepteerde gelegenheden om buiten
sporig te drinken: denk maar aan bruilof
ten, carnaval, Oud en Nieuw, Kerst,
geslaagd zijnkampioen worden, etc. Dit is
het beeld van de cultuur in Nederland en de
Angelsaksische landen. En tussen de in
feite strijdige twee gezichten van die cul
tuur groeit de jeugd op."
Wat kan er gedaan worden?
"Een van de conclusies van het I.P.M. uit
het onderzoek onder de jeugd is dat alco
hol-misbruik onder jongeren met een kort
stondig effect zou kunnen worden bestre
den, door het alcoholgebruik buiten het
ouderlijk huis in te perken. Daardoor kan
dan vooral het gebruik van grotere hoe
veelheden per keer tijdelijk worden aange
grepen. Maar een maatschappelijk ver
schijnsel laat zich niet gemakkelijk inper
ken. Als het gebruik op de ene plaats
onmogelijk wordt gemaakt, zal het een uit
weg vinden naar een andere plek. De distri
butiepunten van alcohol zoals die er zijn
voor de volwassenen, bieden in dat opzicht
voor de jongeren altijd voldoende moge
lijkheden.
Misbruik van alcohol door de jongeren kan
echter door de methode van opvoeden
door de ouders wél met blijvend resultaat
worden bestreden. Kennismaking met
alcohol gebeurt immers in het gezin, terwijl
bovendien de frequentie ervan daar het
hoogst is. Het beleid zou er mijns inziens op
gericht moeten zijn om eerst de volwasse
nen zélf te leren dat het gebruik van alcohol
geen automatisme dient te zijn. Pas als
alcohol wordt beschouwd als iets waar je
over nadenkt en waarover je zelf beslissin
gen neemt, bestaat er een kans op succes bij
de bestrijding van misbruik onder jonge
ren. Het kan geen kwaad om de positieve
bijdrage van alcoholgebruik in het sociale
verkeer enigszins te relativeren en de
gewoonte om onder bepaalde omstandig
heden alcohol te gebruiken bij de jongeren
ter discussie te stellen."
Wat kan Heine ken hieraan doen?
"Sinds 1977 bestaat er een reclame-code
voor alcoholhoudende dranken. In deze
code is precies aangegeven wat in reclame
wel en niet is toegestaan. Alcohol-reclame
mag bijvoorbeeld nooit op de jeugd gericht
zijn. Wij kunnen hieraan blijven werken
door ons gedrag in de markt constant kri
tisch te bekijken. Dan kun je de overheid
en de belangenorganisaties duidelijk ma
ken dat het ons ernst is. Met deze instelling
zou het dan beter mogelijk worden in te
grijpen in de buitensporigheden die èn niet
in het belang van de volksgezondheid zijn
èn niet in het belang van de industrie."
Wat gaat de STIVA nu verder doen?
"Bekeken wordt hoe een "extern consu
menten communicatie beleid" gestalte zou
kunnen krijgen. Dat wil zeggen dat er
wordt gewerkt aan een algehele aanpak
van voorlichting aan de consumenten,
waaronder met name de jeugdigen. Heel
nadrukkelijk denken we dan aan alle con
sumenten en niet alleen de jongeren. Want
het is duidelijk gebleken: als je alleen de
jeugd probeert op te voeden zal dit botsen
met het gedrag van de ouders en andere
volwassenen in de samenleving.
De maatregelen, waar de overheid aan
denkt zullen het misbruik niet beïnvloe
den, hooguit het normale gebruik. De kans
bestaat zelfs dat sommige maatregelen een
tegengesteld effect zullen hebben.
De STIVA is ervan overtuigd dat alleen
een goede voorlichting een bijdrage kan le
veren aan het terugdringen van het alcohol
misbruik."
ALCOHOLGEBRUIK NAAR LEEFTIJD - TOTALE PENETRATIE
(ALS PERCENTAGE VAN ALLE ONDERVRAAGDE JONGEREN (N=1303), PER LEEFTIJDSCATEGORIE)
GELEGENHEID MEEST GEDRONKEN DRANK
12 13 14 15 16 17 18
JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR
ALCOHOLGEBRUIK
DRINKT GEEN 'ALCOHOL'
DRINKT ALLEEN SHANDY
DRINKT ALLEEN 'OVERIGE
ALCOHOLHOUDENDE
12 13 14 15 16 17 18
JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR
JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR JAAR GELEGENHEID
..HUI
THUIS
DISCO