ipfe
feat-isw»
eÊ^^-Ér—
plaats een herberg te houden en dan
tenslotte - het klinkt ons als straf wat
vreemd in de oren - de levering van
tienduizend stenen ten behoeve van een
fabriek in Amsterdam.
Hebben prijsmaatregelen van de over
heid bij de huidige generatie horeca
ondernemers menigmaal wrevel opge
wekt, ook in de zestiende eeuw heeft dit
reeds tot wrijvingen geleid: in Amster
dam wordt aan tapperijen voorgeschre
ven dat het bier voor een niet hogere
prijs dan 2 duiten de kan verkocht
mocht worden, terwijl tegelijkertijd aan
wijnhuizen wel prijsverhogingen voor
de wijn werden toegestaan. Men heeft
het morrend geslikt.
De bierbottelaar
et bier werd afgevuld en gele
verd op vaten. Eerst in de
tweede helft van de vorige
eeuw ging men ertoe over ook
bier in flessen af te vullen, maar van de
totale omzet was dit een bijna te ver
waarlozen deel. Bovendien kwam het
grootste deel van dit flessebier niet op
de binnenlandse markt terecht, maar
werd gebruikt als scheepsproviande-
ring en voor de export. De levendigste
handel in flessebier kwam niet van de
brouwerijen maar van de zelfstandige
bottelaars. Waren het aanvankelijk
meestal horeca-ondernemers, die ten
behoeve van hun klanten een gedeelte
van het vatenbier overbrachten in ste
nen of glazen flessen, die eenvoudig
met een kurk gesloten werden, toen in
de zestiger en zeventiger jaren van de
negentiende eeuw vele brouwerijen wa
ren overgegaan op ondergistend bier en
een degelijke afsluiting van flessen
noodzakelijk werd, ontwikkelde zich de
nering van bierbottelaar. Hij vulde met
het beeld van een ouderwetsche taveer
ne tamelijk getrouw zijn.
Het schitterende glaswerk van heden
hebben onze voorouders in de taveer
nen niet gekend. Groote heeren dron
ken in de Middeleeuwen uit zilveren
kroezen of schalen (in lederen overtrek
ken bewaaro), terwijl de mindere man
zich met tinnen tevreden stelde, of wel
houten kitten gebruikte. De drinkkan
nen waren van Keulsch aardewerk."
Zouden wij het naar eigentijdse maat
staven moeten zeggen, dan lijkt het op
het ons bekende bruine café, ontdaan
van alle franje, waar men letterlijk met
de deur in huis valt. In huis, omdat veelal
de tapperij, de taveerne ook de woon-
en slaapkamer van de familie was, waar
de kinderen tussen de gasten over de
vloer scharrelden. Voorschriften voor
inrichting, vloeroppervlakte, enzovoort
bestonden nog niet.
De scheiding tussen bedrijfsuitoefening
en het gezinsleven zou pas gestalte
krijgen door de totstandkoming van de
drankwet in de negentiende eeuw. Maar
ook vóór de eerste drankwet golden er
wel degelijk voorschriften die beoog
den enige ordening te brengen in het
bezoek aan bierhuizen, het gedrag van
de gasten en het optreden van de kaste
lein. Zo kende men reeds in de Middel-
10
In het begin van deze eeuw had de Wed.Ch.
van Gilse te Roosendaal, destijds Hoofd
agent van de Amstel Brouwerij, dit soort
bierkruikjes in gebruik.
De bierbottelaar uit het verleden.
eeuwen het verplichte sluitingsuur, dat
in menige plaats werd aangekondigd
door het luiden van de bierclocke. De
zogenaamde „zwarte lijst", waarop de
namen vermeld stonden van degenen
die wegens wangedrag en dergelijke
niet in het horecabedrijf mochten wor
den toegelaten - nog niet zo veel jaren
geleden een bekende lijst in vele dorps
cafés van Nederland - was reeds in de
vijftiende en zestiende eeuw geen onbe
kend verschijnsel.
En wie durft te beweren dat het vroeger
met de zeden niet zo nauw genomen
werd, wordt wel geloochenstraft als hij
in de archieven van menige stad rond
kijkt. Eén voorbeeld uit vele: in 1537
wordt Wessel Claes, herbergier te Am
sterdam, gegrepen wegens het geven
van gelegenheid („logerende, geëchte
mannen bij ander vrouwen") en het
gebruiken van valse maten bij zijn bier
kannen. Claes moet het met deze dub
bele overtreding wel erg bont gemaakt
hebben, want de veroordeling die hem
werd opgelegd is geen kleinigheid en
komt ons in deze tijd uiterst zwaar voor:
een boete, die naar hedendaagse maat
staven omgerekend neerkomt op onge
veer tweeduizend gulden, verbanning
uit de stad voor de tijd van drie jaar, een
verbod voor het leven om op dezelfde
