t
Doperwtjes, ananas, sardientjes, honden
voer: tegenwoordig is er ontzettend
veel verkrijgbaar in blik. De basis voor
het conservenblik werd al in 1809
gelegd door de Fransman Nicolas
Appert. Hij gebruikte toen nog glazen
flessen, maar een jaar later vond de Brit
Peter Durand het metalen conservenblik
uit. Nu precies 200 jaar geleden. De eer
ste conservenblikken waren zware trommels die moeilijk te ope
nen waren. Daar waren messen en zelfs beitels voor nodig. Pas
vijftig jaar later, toen blikken van dunner materiaal werden
gemaakt, werden er ook speciale blikopeners ontwikkeld.
BIER OF SPERZIEBONEN?
Vanaf 1935 werd er ook bier in blik verkocht. "Heel marginaal en
de bierblikjes hadden destijds nog de vorm van een flesje," ver
telt Petra van Boheemen, projectleider van de tentoonstelling Blik
op Blik in het Historisch Museum Deventer. "Niet alleen om de
associatie van het flesje te hebben, maar ook omdat de machines
de blikjes alleen op die manier konden uitvullen." Na de Tweede
Wereldoorlog werd het bierblik écht populair en kwam het proces
in een stroomversnelling. Aanvankelijk wilde Heineken niet aan
het bierblikje. "Heineken was als marktleider wat behoudender
dan bijvoorbeeld Amstel, dus het duurde even voordat die omslag
gemaakt werd," verklaart Annesietske Stapel van Stichting Heine
ken Collection. "Ook omdat de markt niet erg geïnteresseerd
leek. Pas in de jaren zeventig werd bier in blik meer gewaardeerd
door de consument."
Veel bierblikjes leken in de eerste jaren op een conservenblikje en
moesten met een blikopener worden geopend. Je kon er dus niet
rechtstreeks uit drinken. "Qua vormgeving was er niets bijzon
ders aan," aldus Mienke Simon Thomas, mede-auteur van het
begeleidende tentoonstellingsboek Blik op Blik. "Een bierblikje
zag er toen net zo uit als een half literblik sperziebonen. Aan
dacht voor de grafische vormgeving van het blik dateert uit de
jaren vijftig, toen de verpakking steeds belangrijker werd voor de
verkoop."
Bij Heineken® is de Slimlijn op blikgebied de nieuwste trend:
25 cl cans verkrijgbaar in vierpack met veel aandacht voor
de esthetische verpakking. Amstel® is druk bezig met het
blikje voor de gekoelde verkoop in de supermarkt. Een mooi
designblik met thermografische inkt. Als de temperatuur
onder de 7,5 °C komt, verschijnt er het woordje 'koud' op
het blikje: klaar voor gebruik. Een andere trend is dat blik-
producenten blikjes steeds vaker gaan customizen. Er
worden speciale designs gemaakt voor bepaalde gebeurte
nissen of evenementen. Zo was er vorig jaar bijvoorbeeld
het AZ-kampioensdesign. Heineken doet dat bijvoorbeeld
met EK's en WK's. En een van de nieuwste ontwikkelingen is
het werken met tastiele inkt. Deze inkt voelt ruwer op het
blikje en wordt nu wereldwijd ingevoerd.
Thomas. Anno nu worden er jaarlijks maar liefst 150 biljoen
treklipjes gemaakt!
CHIQUE UITSTRALING
Tot ongeveer 1975 bestonden blikjes uit drie delen: de bodem, het
deksel en de bus of de romp. De naden werden gesoldeerd
en later gelast. De blikjes van nu bestaan uit twee delen: een diep-
getrokken bodem en een deksel. Dit leverde veel voordelen op
voor de productie, maar was een nadeel voor de vormgeving.
Bedrukken werd veel gecompliceerder. Blikjes zijn soberder
geworden, al is dat volgens Petra van Boheemen juist positief. "Je
mag het blik weer zien. Sterker nog, het metaal geeft een chique
uitstraling. Denk aan de koffieblikken van Illy of de Heineken Slim-
can." Het bierblikje anno 2010 verschilt enorm van dat van 1935.
Petra van Boheemen: "De wanden zijn aanzienlijk dunner. En we
hebben het nog altijd over bierblik, maar veel bierblikjes worden
nu van aluminium* gemaakt." Vooral wat betreft de vormgeving
wordt er nog volop ontwikkeld. Van Boheemen: "Er wordt nu geëx
perimenteerd met blowvorming en andere shapingmethodes a la
Karvan Cevitam. Kortom: de veranderingen zetten gestaag door."
LIPJES
In die periode waren er allerhande wedstrijden voor de vormge
ving van verpakkingen. Eén van de beroemdste winnende ontwer
pen is dat van Koen van Os, die in 1958 de prestigieuze Gouden
Noot won voor zijn goudkleurige blikje Amstel-bier met ruitvor
mige, zwart-rode etiket. Mienke Simon Thomas: "Strak, modernis
tisch en absoluut vernieuwend. Het etiket was niet van papier,
maar erop gedrukt." Acht jaar later kwam er nóg een belangrijke
innovatie: de Amerikaan Ermal Fraze vond in 1966 het treklipje
uit. "Nog niet zo gebruiksvriendelijk als tegenwoordig, maar het
versnelde en vergrootte de populariteit van bier in blik," aldus
*ln Nederland bestaan de meeste bierblikken echter nog wel uit
staal. Voordeel: met magneten kunnen ze eenvoudig uit het huisvuil
worden gescheiden, waarna het staal wordt hergebruikt.
