V
Het vliegend hert
„Wie had dit ooit gedacht,
dat ik als weduwvrouw,
Hier in dit vlugtend hart
een biertje tappen zou?
(naar Vondel in 1665)
Zoals vele verzamelaars trekken ook wij
nu en dan eens door ons vaderland om te
proberen objecten van kwaliteit en zeld
zaamheid te verwerven. Na twee oorlogen,
die binnen een mensenleeftijd ons wereld
deel teisterden, ging er onschatbaar veel
verloren en het is te begrijpen, dat de be
wering „een goed stuk is schaars" niet
enkel een leus is, maar een harde realiteit.
Dank zij een bevriende relatie kon ik on
langs de hiernaast afgebeelde fayence bier
pul (eind 17e eeuw) in eigendom ver
krijgen. Onder fayence (genoemd naar het
Italiaanse aardewerkcentrum Faënza) of
majolika (genoemd naar het vijftiende-
eeuwse Spaanse centrum Majorca) verstaat
men tegenwoordig die pullen, waarbij de
egale klei eerst met een laag van witte
aarde bedekt werd de klei werd daar
na beschilderd en hierover kwam dan
nog een doorzichtig loodglazuur. Duidelijk
is bij deze pul te zien, dat de beschildering
plaats vond op de reeds aangebrachte on
dergrond en dat bij de kleurgeving slechts
die kleuren gebruikt werden, welke het bak-
proces konden overleven. Cipriano Piccol-
passo geeft in zijn beschrijving in de zes
tiende eeuw van de pottebakkerskunst reeds
aan, dat slechts de zogenaamde „Scharf-
feuerfarben", wit (bianchetto), groen (ver-
de), donkergeel (zallo), helgeel (zalluli-
no), blauw (azurro) en paarsbruin (ma-
ganese) gebruikt kunnen worden. Alle ge
noemde kleuren vindt men terug in deze
a-cylindrische pul. Men staat verbaasd over
de grote handigheid waarmede de verf
die vrijwel onmiddellijk opgezogen werd
is aangebracht.
Buiten Italië ontwikkelde zich een belang
rijke fayence-industrie in Nederland, vooral
in Delft. Eens bloeide daar de bierbrou
werij welig, maar reeds in 1680 waren er
van de honderd brouwerijen, die er vroe-
ger bestonden nog slechts vijftien in be
drijf, de andere hadden de crisis niet over
leefd. In de lege fabrieken werden aarde
werkindustrieën gevestigd, die vaak de
naam van de betrokken brouwerij overna
men. Het vliegend (gekroonde) Hert was
één van die brouwerijen in Delft en het is
waarschijnlijk, dat onze bierpul uit die om
geving afkomstig is.
Het Vliegend Hert op onze bierpul, dat op
het schilderij van Frans Hals en het Delft-
se-brouwerijembleem is één en hetzelfde
model.
De voorstelling van het HERT is zo oud
als het jachtvermaak. Als de edelman met
zijn stoet van het vermoeiende najagen van
herten terugkeerde, wat kon hem dan wel-
komer zijn dan een goede maaltijd, en welk
geschikter en uitlokkender uithangbord kon
de waard dan uithangen dan het HERT.
Men vindt het in alle kleurenmaar toch
voornamelijk het WITTE, dat in Engeland
20
