Het was onmogelijk
Oude Beierse
krachtterm
Een nieuwe Hollandsche haring met brood
en een glas Amstel-Beiersch bier voor 'n
kwartje. Vier nieuwe Hollandsche harin
gen voor 25 Brabanters, 'n kwartje is ook
Pieter van der Mark
Palckstraat no. 51 en 47
(Amsterdams blad van 1870)
(Aldus een advertentie, afgedrukt in PS,
het wekelijks bijvoegsel van Het Parool
van 19 december 1959).
Op 11 juni 1870 werd de eerste steen ge
legd voor de bouw van de brouwerij. Op
25 oktober 1871 werd het eerste brouwsel
vervaardigd en op 15 januari 1872 kon de
aflevering van bier beginnen. Het Am
sterdamse blad van 1870 kon onmogelijk
toen van een zekere Pieter van der Mark
bovenstaande aankondiging geplaatst heb
ben.
Van Vrede.
De heer Van Vrede, die ons bovenstaande
mededeling deed toekomen, heeft gelijk.
Wij hebben de heer Th. van Mook, die
de stof leverde voor de alleraardigste pa
gina in PS, benaderd en deze heeft ons
toevertrouwd, dat er een misverstand in het
spel was. Het Amsterdamse blad (bedoeld
is het Algemeen Handelsblad) publiceerde
deze advertentie niet in 1870 maar in 1876.
Van het ene woord kwam het andere en
zo vernamen wij, dat de heer Van Mook
een zoon was van de eigenaar van de
reeds lang opgeheven brouwerij De Pauw
in Culemborg. „We hadden (ik spreek nu
van de tijd aan het eind van de vorige
eeuw) ruw volk in dienst, mannen die el
kaar met messen en poken te lijf gingen als
ze een meningsverschil hadden. Er waren
zes paarden. Ons bier was een paar dagen
goed te houden. Toen mijn vader gestor
ven was ging het snel bergafwaarts met de
zaken en op advies van de huisarts, tevens
huisvriend, deed moeder de brouwerij aan
de kant. Ik kan mij dat nog goed herinne
ren, want ik moest aan het werk; mijn fijne
leventje was afgelopen en ik werd aange
steld in een lingeriezaak in Amsterdam.
Enfin, 't werd tijd dat ik eindelijk eens
wat ging doen. 'k Was elf jaar Toen
ik er een jaar had gewerkt ik was in
tern en sliep aanvankelijk in een grote
lade kreeg ik nog een salaris ook: een
jaarwedde van vijfentwintig gulden
Aldus de heer Van Mook, die het, dat zij
gezegd, later uitstekend is gegaan en nu
reeds enkele jaren is gepensioneerd.
In Beieren is de krachtterm Kruzitürken
gebruikelijk, maar niemand die deze kracht
term aan de stamtafel gebruikt, vermoedt
dat deze in oorzakelijk verband staat met
de ingenomenheid van de Beieren met hun
goede en eens zo goedkope bier.
Wat heeft bier met de Turken en het kruis
te maken?
De krachtterm heeft de volgende interes
sante geschiedenis.
Toen in 1541 keizer Karei V moest in
zien dat het niet zo eenvoudig was Fran
sen en Turken tegelijkertijd met succes het
hoofd te bieden en dat de oorlogskosten
steeds groter werden, eiste hij van hertog
Willem van Beieren een toeslag op de
kosten van een tocht tegen de Turken, die
zich in Algiers hadden gevestigd, en wel
een bedrag van 60.000 gulden. Dat was
in die tijd een geweldige som en de her
tog zat in verlegenheid hoe hij een zo
groot bedrag moest opbrengen.
Week na week verliep met besprekingen
die evenwel geen oplossing konden bren
gen. Toen kwam een financieringsgenie van
zijn kabinet op de gedachte de geldelijke
bijstand te persen uit de drinkvreugde van
de Beieren.
Zo nam men dan inderdaad het besluit het
bier te belasten en gelijk daarvoor de Tur
ken de schuld te geven, die immers de kei
zer tot een nieuwe kruistocht ter verde
diging van het christendom hadden ge
dwongen. Geen wonder dat van nu af van
café tot café de krachtterm Kruzitürken
weerklonk en dat deze telkenmale zeer
grimmig werd herhaald, als een dorstige
drinker naar de tapkast liep om een verse
maat en dan daarvoor het dubbele van
voorheen moest betalen.
Deze eerste bierbelasting uit 1541, tevens
de eerste bierbelasting ter wereld, heeft dus
ook nog de vloek Kruzitürken op zijn ge
weten.
18
